Είμαστε όλοι πολίτες: Συνηγορία και Ενδυνάμωση σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα

O Ron Coleman, με εμπειρία 13 ετών από αλλεπάλληλες ψυχιατρικές νοσηλείες και εμψυχωτής πλέον ο ίδιος, μιλά για τη διαδικασία της ενδυνάμωσης και πώς κάθε πληθυσμιακή ομάδα τη διεκδικεί συλλογικά μέσα από διαρκείς αγώνες: «Η δύναμη δεν είναι κάτι που μπορείς να δώσεις αλλά κάτι που αποκτάς κι αυτό φαίνεται από την ίδια την ιστορία. Ποιος έδωσε το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες; Μήπως ήταν ο άντρας; Ποιος έδωσε το πολιτικά δικαιώματα στους «μαύρους»; Μήπως οι «λευκοί»; Ήταν οι ίδιοι που το διεκδίκησαν και το κατέκτησαν ώστε αυτό να γίνει μετά νομοθεσία και κεκτημένο δικαίωμα. Άραγε εμείς δώσαμε το δικαίωμα στη σεξουαλικότητα και στην ομοφυλοφιλία; Όχι! Οι ίδιοι οι άνθρωποι που βιώνουν τη διαφορετικότητα και νιώθουν περήφανοι γι αυτό που είναι. Για όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να διεκδικήσουμε το δικαίωμα στη δική μας θεραπεία και βελτίωση, να μάθουμε από τη δική μας εμπειρία που αφορά την ανάρρωσή μας.». Γράφουν οι Μιχάλης Λάβδας, Στέλιος Στυλιανίδης. 

Όταν μιλά για ανάρρωση, δεν αναφέρεται τόσο στα συμπτώματα που στη δική του περίπτωση προέκυπταν από την ψυχική διαταραχή αλλά κυρίως στα «συμπτώματα» των συμπεριφορών προκατάληψης και στιγματισμού που η ίδια η κοινωνία επιφέρει σε πολλές πληθυσμιακές ομάδες.

Ο σεξουαλικός προσανατολισμός και η ταυτότητα φύλου εκφράζονται μέσα από την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα που περιλαμβάνει Λεσβίες Ομοφυλόφιλους Αμφιφυλόφιλους Τρανς Κουήρ και Ίντερσεξ ανθρώπους με ένα συμβολικό «+» που αφορά στην ενσωμάτωση ατόμων που δεν εντάσσονται στις παραπάνω κατηγορίες αλλά διεκδικούν το δικό τους χώρο στο κίνημα. Τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα συχνά αντιμετωπίζουν διακρίσεις που επιβαρύνουν τόσο την ψυχολογική όσο και τη σωματική τους υγεία.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια όταν αναζητούν κατάλληλη φροντίδα προσαρμοσμένη στις ανάγκες τους. Αυτό, με βάση τον ΠΟΥ, οφείλεται στο στίγμα για την ομοφυλοφιλία και την άγνοια για τα θέματα φύλου και την ποικιλία με την οποία μπορεί αυτά να υπάρχουν. Στίγμα και άγνοια που επικρατεί τόσο στο σύστημα υγείας όσο και στην κοινωνία ευρύτερα.

Συχνά, οι συμπεριφορές των επαγγελματιών υγείας και ψυχικής υγείας αποτελούν βασικό παράγοντα για την κακή έκβαση σε ζητήματα σωματικής και ψυχικής υγείας. Οι διεθνείς οργανισμοί (PAHO, ΠΟΥ) αναφέρουν ότι οι συμπεριφορές που βασίζονται στην προκατάληψη, η άγνοια των ειδικών για θέματα υγείας σε ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπους, οδηγούν μέχρι και σε τραυματικές εμπειρίες για τους λήπτες των υπηρεσιών, οι οποίοι αποθαρρύνονται ή αρνούνται την ιατρική βοήθεια όταν τη χρειάζονται τόσο στην πρόληψη όσο και στην αντιμετώπιση ενός νοσήματος.

Όπως τονίζουν και οι ερευνητές Hatzenbuehler (2009) και Thoits (2010), τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα εκτίθενται σε στρεσογόνους παράγοντες που αφορούν το συγκεκριμένο πληθυσμό και είναι αποτέλεσμα της προκατάληψης και των διακρίσεων. Μιλώντας συγκεκριμένα για τα διεμφυλικά (τρανς) άτομα, οι Bradford, Reisner, Honnold και Xavier (2013) αναφέρονται στο υψηλότερο θεραπευτικό χάσμα από όσο υπάρχει σε οποιαδήποτε άλλη πληθυσμιακή ομάδα. Αυτό αφορά στις ανάγκες για υπηρεσίες υγείας που είναι ιδιαίτερα σημαντικές αλλά δεν υποστηρίζονται κατάλληλα κα μπορεί να αφορούν ορμονοθεραπεία, χειρουργικά θέματα σχετιζόμενα με τη φυλομετάβαση, συμβουλευτική ή ψυχοθεραπεία καθώς και γυναικολογική φροντίδα.

Επιπρόσθετα, αναφέρονται από άλλη ομάδα ερευνητών (Grant et al., 2010) υψηλά ποσοστά αναβολής ιατρικής φροντίδας λόγω των διακρίσεων ή της κακής οικονομικής κατάστασης που προκύπτει από τον κοινωνικό αποκλεισμό αυτών των ομάδων. Οι ίδιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το 50% των τρανς ανθρώπων που συμμετείχαν στην έρευνα αναφέρουν ότι πρέπει να καθοδηγήσουν οι ίδιοι τον επαγγελματία υγείας σε θέματα φροντίδας διεμφυλικών ανθρώπων. Η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου με βάση το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ) αποτελεί «την έννομη διασφάλιση εκ μέρους της Πολιτείας για την απόλαυση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών των τρανς ανθρώπων, με σεβασμό στην ιδιωτική ζωή, την προσωπικότητα, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς». Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και ο Συνήγορος του Πολίτη που τονίζει τη θέση του για άμεση νομοθετική παρέμβαση και ψήφιση του σχεδίου νόμου ώστε να εναρμονιστεί η εθνική με την ευρωπαϊκή και διεθνή νομολογία.

Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου για τις διακρίσεις (2015) έδειξε πως η Ελλάδα έχει ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά διακρίσεων βάσει του σεξουαλικού προσανατολισμού (71%) και της ταυτότητας φύλου (73%). Η χαμηλή κοινωνική αποδοχή των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων επίσης δείχνει πόσο διαδεδομένες είναι οι αντιλήψεις στηριγμένες στην προκατάληψη στην Ελλάδα. Ενα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού που ρωτήθηκε απάντησε πως «θα ένιωθε άβολα εάν ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο εκλεγόταν στην υψηλότερη πολιτικά θέση όπως και εάν ήταν συνάδελφός τους ή στο στενό κοινωνικό κύκλο.

Ακόμη, η Ελλάδα κατέχει μια από τις χαμηλότερες ευρωπαϊκά θέσεις δείχνοντας αρνητικές στάσεις και συμπεριφορές στην εκδήλωση τρυφερότητας από ομόφυλα ζευγάρια σε δημόσιο πλαίσιο. Οι διακρίσεις και ο κοινωνικός αποκλεισμός επίσης καταγράφονται σε ισχυρό ποσοστό στην Ελλάδα (EU LGBT survey, 2013) στο χώρο της εργασίας, της ασφάλειας και αποδοχής από τις τοπικές αρχές, την υγεία και τις κοινωνικές υπηρεσίας.

Η χαμηλή ορατότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στην Ελλάδα επηρεάζει άμεσα την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας, ψυχικής υγείας και κοινωνικών υπηρεσιών που λαμβάνουν όπως και την προσβασιμότητά τους σε αυτές. Η εθνικής εμβέλειας δράση της Colour Youth, κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+ νέων κατέγραψε περισσότερα από 130 περιστατικά βίας ενάντια σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στο 2015. Επίσης, με στοιχεία που μεταφέρει η κ. Νάνσυ Παπαθανασίου, κλινική ψυχολόγος phd, εκ μέρους της ΟΛΚΕ, για την εθνική γραμμή ψυχολογικής στήριξης 11528 που λειτούργησε μέσα από συνεργασία ΛΟΑΤ οργανώσεων (ΟΛΚΕ, Θετική Φωνή, Athens Pride, Thessaloniki Pride, Solidarity Now), κατέγραψε υψηλά ποσοστά σχολικού εκφοβισμού και κακομεταχείρισης στην οικογένεια και το σχολείο.

Η γραμμή βοήθειας έλαβε περισσότερες από 300 μοναδικές κλήσεις, κυρίως από ΛΟΑΤΚΙ+ νέα άτομα και μέλη των οικογενειών τους. Οι ειδικοί ψυχικής υγείας της γραμμής έδωσαν το παρόν σε 6 στρογγυλές τράπεζες συζήτησης στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Ξάνθη, το Ρέθυμνο και την Κοζάνη.

Η συμμετοχή από τις τοπικές κοινότητες και τις ανάγκες που εκφράστηκαν για εκπαίδευση και στήριξης σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, δείχνει την έλλειψη εξειδικευμένων επαγγελματιών πέρα από την Αθήνα. Συνεπώς, το ζήτημα της κατάλληλης εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας και ψυχικής υγείας, αποτελεί κομβικό στην παροχή κατάλληλης φροντίδας σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα η οποία να μπορεί να προσαρμόζεται εξατομικευμένα στην ανάγκη του καθενός και να μη λειτουργεί με όρους ορθοπεδικούς. Ο στόχος είναι να ενδυναμωθούν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα ώστε να διαχειρίζονται τα περιστατικά των διακρίσεων και να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και ψυχικής υγείας σε ίση βάση με τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Αυτή η αμφίδρομη εκπαίδευση μπορεί να επιτευχθεί μέσα από ουσιαστικές συνεργασίες και αλλαγές στις πολιτικές που αφορούν στην εκπαίδευση, την υγεία και κάθε τομέα της πολιτείας. Η ισότιμη συμμετοχή στη χάραξη και την υλοποίηση συμπεριληπτικών πολιτικών απαιτεί δράσεις και συνέργειες που θα μπορέσουν να δώσουν κατάλληλες γνώσεις στους νέους επαγγελματίες ενώ θα ανοίξουν δρόμους για την ενδυνάμωση των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων που διεκδικούν ισότιμα δικαιώματα.

Όσοι ειλικρινά ενδιαφέρονται για την προστασία των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων πρέπει να επιμείνουν χωρίς να ξεχνούν τέσσερις βασικές αρχές:

-Η προκατάληψη των ειδικών κάποιες φορές είναι εντονότερη από εκείνη κοινωνικών ομάδων που συμπεριφέρονται ρατσιστικά ή και επιθετικά σε όσους θεωρούν “διαφορετικούς” και “μη κανονικούς”. Η ψυχική επεξεργασία της αμφιφυλίας οφείλει να είναι μέρος της εκπαίδευσης των λειτουργών ψυχικής υγείας.

-Τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα δεν έρχονται σε εμάς για να τους αλλάξουμε αλλά για να τους βοηθήσουμε στην προσπάθεια αυτογνωσίας και αυτονόμησης από εξωγενείς καταναγκασμούς. Θεραπευτικός στόχος δεν είναι η αλλαγή του σεξουαλικού προσανατολισμού αλλά η ακρόαση και η ανακούφιση της ψυχικής οδύνης.

-Η υποκρισία του “straight” πολιτικού συστήματος και των θεσμών επιδεινώνει την κατάσταση των διακρίσεων. Έχουμε ομοφυλόφιλους παράγοντες της δημόσιας ζωής που, υποκριτικά, μιμούνται την “κανονικότητα”. Θέλουν τις ψήφους των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, αλλά όχι τα δικαιώματά τους.

-Ο σεβασμός των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων είναι θέμα συνταγματικής τάξης και ποιότητας της δημοκρατίας.

Μέσα από την εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη, 4 Μαΐου 2017, ώρα 18.00 με 21.00 στο Αμφιθέατρο Σάκης Καράγιωργας ΙΙ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, με τη συνεργασία της ΕΠΑΨΥ και του Τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και την ουσιαστική υποστήριξη και συνεργασία ΛΟΑΤΚΙ+ φορέων, ειδικών εξειδικευμένων σε ΛΟΑΤΚΙ+ θέματα αλλά και εκπροσώπων του ακαδημαϊκού και πολιτικού χώρου ελπίζουμε ότι θα ενισχυθεί ο διάλογος με στόχο την ουσιαστική ενσωμάτωση των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στην κοινωνική πραγματικότητα και την κατάλληλη εκπαίδευση των νέων ειδικών ψυχικής υγείας.

Ο Μιχάλης Λάβδας είναι ψυχολόγος, Γεν. Γραμμ. του Δ.Σ. της Ε.Π.Α.Ψ.Υ (Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας)

Ο Στέλιος Στυλιανίδης είναι καθηγητής κοινωνικής ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ψυχίατρος-ψυχαναλυτής

 

Δημοσίευση: www.tvxs.gr