Μήνας: Οκτώβριος 2020

Η ακούσια νοσηλεία ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα στην παροχή ψυχιατρικής φροντίδας, κυρίως λόγω των περιορισμών που επιβάλλει στην ελευθερία των ασθενών αυτών.

Κατά την άσκηση του μέτρου αυτού, ανακύπτουν σημαντικά ζητήματα εξαιτίας της δυσκολίας να εξισορροπηθούν τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα του ασθενούς, η δημόσια ασφάλεια και η ανάγκη για θεραπεία.

Επιδημιολογικές μελέτες σε χώρες της Ευρώπης στοιχειοθετούν σημαντική ποικιλομορφία ως προς τη συχνότητα των ακούσιων νοσηλειών (ενδεικτικά 3,2% στη Πορτογαλία, 4,6% στη Δανία,13,5% στο Ηνωμένο Βασίλειο), η οποία μπορεί να αποδοθεί σε διαφορές ανάμεσα στα κράτη – μέλη ως προς το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, την επικρατούσα ψυχιατρική κουλτούρα, τη διάρθρωση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, την διαθεσιμότητα εναλλακτικών μορφών φροντίδας, τα χαρακτηριστικά των ασθενών, το βαθμό κοινωνικής συνοχής, καθώς και ως προς ευρύτερους κοινωνικο-οικονομικούς δείκτες.

Ωστόσο οφείλουμε να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με πρόσφατες επιστημονικές έρευνες, υπάρχει μια αυξητική τάση των ακουσίων νοσηλειών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, κάτι που αρχίζει να συνειδητοποιείται δυστυχώς με μεγάλη καθυστέρηση ως πρόβλημα δημόσιας υγείας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την ηγεσία της Eυρωπαϊκής Eπιτροπής.

Υπάρχει ευρεία συναίνεση στη διεθνή επιστημονική κοινότητα προκειμένου το μέτρο της ακούσιας νοσηλείας να χρησιμοποιείται σε εξαιρετικές περιπτώσεις ως έσχατη λύση για θεραπεία του ασθενούς, σε δύσκολα κλινικά περιστατικά με έντονη αυτό και ετερο-καταστροφικότητα η σε συνθήκες εγκατάλειψης σοβαρά παλινδρομημένων ασθενών και όχι ως «μέτρο ρουτίνας» και κοινωνικός αυτοματισμός, όπως συμβαίνει στη χώρα μας.

Παρά τις υπάρχουσες διαφορές, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να συγκριθούν τα ποσοστά αυτά με την κατάσταση στη χώρα μας, μετά την καταδίκη της στο Συμβούλιο της Ευρώπης για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και χρήση περιοριστικών μέτρων (μηχανικές και χημικές καθηλώσεις) σε ασθενείς που νοσηλεύονται με εισαγγελική εντολή.

Η συνεχιζόμενη πολυκεντρική Μελέτη των Ακουσίων Νοσηλειών στην Ελλάδα (Μ.Α.Ν.Ε.), με την επιστημονική ευθύνη του υπογράφοντος, διεξάγεται σε Αθήνα , Θεσσαλονίκη και Αλεξανδρούπολη, με τη συμμετοχή 5 Πανεπιστημιακών τμημάτων της χώρας, της ΕΠΑΨΥ και την επιστημονική στήριξη διεθνούς κύρους εμπειρογνωμόνων, τεκμηριώνει αρχικά τα υψηλά ποσοστά των αναγκαστικών νοσηλειών (50-65%) στα μεγάλα αστικά κέντρα (εκτός της Θράκης) επί του συνόλου των ψυχιατρικών νοσηλειών στα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία και στα Ψυχιατρικά Τμήματα των Γενικών Νοσοκομείων.

Πρόκειται για μία συστημική δυσλειτουργία της άσκησης της ψυχιατρικής στην Ελλάδα, η οποία συνδέεται με παράγοντες κλινικούς (διαχείριση επιθετικότητας, διαχείριση υποτροπών) πολιτισμικούς (στίγμα, ασυλική ψυχιατρική κουλτούρα), θεσμικούς και οργανωτικούς (διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής και  του συνεχούς της φροντίδας στη κοινότητα, φαινόμενο «περιστρεφόμενης πόρτας», δηλ. επανεισαγωγή των ίδιων των ασθενών χωρίς ψυχοκοινωνική στήριξη, έλλειμμα εναλλακτικών της νοσηλείας τομεοποιημένων δομών κοινοτικής ψυχικής υγείας και αντιμετώπισης της κρίσης, κενά στο συντονισμό και την ηγεσία ενός αθροίσματος υπηρεσιών που δεν λειτουργεί ως συνεκτικό σύστημα απαντώντας στις διογκούμενες ανάγκες ψυχικής υγείας του πληθυσμού, ιδιαίτερα των παιδιών και εφήβων).

Ενώ οι διεθνείς θεσμοί ψυχικής υγείας (Π.Ο.Υ, 2019, Παγκόσμια Ψυχιατρική Εταιρία, 2020) προτείνουν συγκεκριμένες κατευθυντήριες οδηγίες για περιορισμό των εισαγγελικών παραγγελιών, για αποφυγή χρήσης περιοριστικών μέτρων κατά την νοσηλεία, ενίσχυση των μηχανισμών συνηγορίας και συμμετοχής των συλλόγων των οικογενειών και των ληπτών στον έλεγχο και την αξιολόγηση της ποιότητας της ψυχιατρικής φροντίδας, όλο και περισσότεροι συμπολίτες μας που υποφέρουν από ψυχικές ασθένειες οδηγούνται με χειροπέδες στο Δρομοκαΐτειο, στο Δαφνί, στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης και στα ψυχιατρικά τμήματα των γενικών νοσοκομείων, που θα έπρεπε να λειτουργούν με κοινοτικό προσανατολισμό στο πλαίσιο της τομεοποίησης. Εκεί, μπορεί να υποστούν μηχανική καθήλωση (1:4 σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία) και άλλες ταπεινώσεις, ακόμη, όπως συνέβη προ ολίγων ετών όχι για πρώτη φορά, και να καούν δεμένοι με ιμάντες.

Εξάλλου, η χώρα μας έχει υπογράψει τη Σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (CRPD) του ΟΗΕ στις 31/5/2012. Οι ισχύουσες ψυχιατρικές πρακτικές για τις ακούσιες νοσηλείες μας αφήνουν για πολλοστή φορά έκθετους απέναντι στις διεθνείς δεσμεύσεις μας.

Οι  μνημονιακές δεσμεύσεις δεν υπάρχουν πια. Ποτέ δεν ήταν η πραγματική δικαιολογία για την αισθητή επιδείνωση των ακούσιων νοσηλειών, αφού η παράλληλη λειτουργία της ασυλικής και της κοινοτικής ψυχιατρικής έχει υψηλότερο κόστος, όχι μόνο οικονομικό αλλά και ανθρώπινο, από την πλήρη κατάργηση και μετασχηματισμό  των ψυχιατρικών ιδρυμάτων. Οι Ιταλοί, οι Αγγλοι, οι Ισπανοί, οι Αυστραλοί, έχουν πολλά να μας πουν πάνω σ’  αυτό. Η ιστορική εμπειρία της Τεργέστης ,συνεργαζόμενο κέντρο του ΠΟΥ για διάχυση καλών πρακτικών, έχει πρόσφατα ποσοστά αναγκαστικών νοσηλειών μικρότερα του 1% στη περιοχή ευθύνης της.

Έχοντας συμβάλλει ουσιαστικά  στην κατάργηση και τον μετασχηματισμό σε ένα σύγχρονο δίκτυο υπηρεσιών ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους του Παιδοψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής (Νταού Πεντέλης), γνωρίζω βιωματικά πόσο δύσκολο είναι να ξεπεραστούν αντιστάσεις και πιέσεις συμφερόντων που δίνουν λυσσαλέα μάχη υπέρ της αντιμεταρρύθμισης και του αναχρονισμού. Γνωρίζω, όμως, επίσης ότι οι αναγκαίες αλλαγές είναι εφικτές, εφ΄ όσον υπάρχει πολιτική βούληση, όραμα, πόροι και σχέδιο.

Σήμερα, δεν υπάρχει κανένα άλλοθι για το πάγωμα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης που καρκινοβατεί. Η απουσία μνημονιακών καταναγκασμών επιβάλλει βήματα μπροστά, πόσο μάλλον από μια κυβέρνηση που δηλώνει μεταρρυθμιστική.

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ

Πηγή: tvxs.gr

«Μόνο 1%  των πόρων που ξοδεύονται για την πρόνοια και την υγεία, πηγαίνει στην ψυχική υγεία, την ώρα που έχουμε ραγδαία αύξηση των ψυχικών ασθενειών» είπε μιλώντας στην πρώτη εκπομπή του Tvxs.gr στο Κόκκινο 105,5 ο καθηγητής και ψυχίατρος Στέλιος Στυλιανίδης, χτυπώντας ηχηρά το καμπανάκι, για την πρόθεση μιας ομάδας εργασίας, να δώσει το πράσινο φως σε ιδιώτες, ώστε να χορηγούν δικαιολογητικά για αναγκαστικές νοσηλείες ασθενών.

«Οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα ψυχιατρικά νοσοκομεία και κλινικές είναι μεγάλες . Στη χώρα μας έχουμε αρνητικό ρεκόρ σε αναγκαστικές νοσηλείες. 50 – 65% των νοσηλειών γίνονται με αναγκαστική νοσηλεία. Δεν καταλαβαίνουμε τι σημαίνει να χάνει την ελευθερία του ένας άνθρωπος και να μεταφέρεται με συνοδεία αστυνομίας και αλυσίδες στο νοσοκομείο.

Υπάρχει ένα σχέδιο νόμου που έγινε επί ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο δυστυχώς δεν έχει προχωρήσει, που λέει επιτέλους ότι η μεταφορά πρέπει να γίνεται με ΕΚΑΒ ψυχιατρικό όπως σε όλες τις χώρες του κόσμου. δυστυχώς μεσολάβησαν οι εκλογές. Το σχέδιο νόμου δεν έγινε νόμος και τώρα έχουμε το εξής ανησυχητικό: Υπάρχει μια μικρή ομάδα εργασίας στην Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, η οποία προτείνει μια τροποποίηση του σχέδιου νόμου του ΣΥΡΙΖΑ που ήταν προς τη θετική και δημοκρατική κατεύθυνση και φέρνει στο προσκήνιο, να γίνονται οι αναγκαστικές νοσηλείες και από πιστοποιητικά ιδιωτών ψυχιάτρων. Δηλαδή υπάλληλοι ιδιωτικών κλινικών, θα μπορούν να κρίνουν «αμερόληπτα» αν χρειάζεται κάποιος αιτιολογημένα, για να του στερηθεί η ελευθερία για να μπει ένα τρίμηνο μέσα»

Ακούστε ολόκληρη τη συνέντευξη:

Είναι γνωστό ότι η πανδημία έχει επηρεάσει την ψυχική υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων. Ισχυρές ενδείξεις από τις μέχρι τώρα διεθνείς και ελληνικές έρευνες τεκμηριώνουν ότι έχουμε και θα έχουμε συνεχή αύξηση των αγχωδών διαταραχών, της κατάθλιψης, των εξαρτήσεων και της ενδοοικογενειακής βίας.

Θα αποτελέσει, άραγε, η παγκόσμια κρίση σε επίπεδο ψυχικής υγείας μια νέα πανδημία;

Τα δεδομένα δεν εμπνέουν αισιοδοξία:

1. Σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχουν έρευνες που δείχνουν χάσμα μεταξύ των τεράστιων αναγκών για ψυχιατρική φροντίδα και ψυχολογική υποστήριξη και των παρεχόμενων απαντήσεων. Πρόσφατες έρευνες στην Ινδία και στην Κίνα αποδεικνύουν ότι το 80% των ατόμων που πάσχουν από οποιουδήποτε τύπου ψυχιατρική διαταραχή δεν δέχεται καμία θεραπεία. Στη χώρα μας, το αντίστοιχο ποσοστό είναι 25%.
2. Οταν η θεραπεία είναι προσβάσιμη, η ποιότητά της είναι φτωχή. Πρόσφατα στοιχεία του ΠΟΥ δείχνουν ότι μεταξύ των ατόμων που πάσχουν από μείζονα καταθλιπτική διαταραχή έχουν μια έστω και ελάχιστη θεραπευτική απάντηση σε ποσοστά 22,4% για τις αναπτυγμένες χώρες, 11,4% για τις αναπτυσσόμενες και 3,7% για τις χώρες με το χαμηλότερο ΑΕΠ. Στην ουσία, οι άνθρωποι μένουν χωρίς θεραπεία, κάτι που αποδεικνύει “δεν υπάρχει υγεία χωρίς ψυχική υγεία” είναι κενό περιεχομένου.
3. Οταν μιλάμε για θεραπεία δεν αναφερόμαστε μόνο στη φαρμακευτική αγωγή λόγω της επικράτησης του βιοϊατρικού μοντέλου, αλλά αναφερόμαστε σε ψυχοθεραπεία και σε πολλαπλές μορφές ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και αποκατάστασης.
4. Οι πόροι που επενδύονται στην ψυχική υγεία εξακολουθούν να είναι εξαιρετικά πενιχροί. Μόνο το 1% του προϋπολογισμού της υγείας και πρόνοιας προορίζεται για υπηρεσίες ψυχικής υγείας παγκοσμίως.
5. Οι παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων σε ψυχιατρικά πλαίσια αποτελούν μέχρι σήμερα ένα στίγμα για τον παγκόσμιο πολιτισμό. Για παράδειγμα, στη χώρα μας 50-65% του συνόλου των ψυχιατρικών νοσηλειών γίνονται με εισαγγελική παραγγελία και ένας στους τέσσερις ασθενείς, βάσει πρόσφατων ερευνητικών στοιχείων, καθηλώνεται μηχανικά.

Ποια είναι τα εμπόδια που μπορούν να εξηγήσουν τη θλιβερή αυτή εικόνα;

1. Οι κοινωνικές παράμετροι παραμένουν βάσει παγκόσμιων μελετών καθοριστικές για την επιδείνωση της ψυχικής υγείας: Οι κοινωνικές ανισότητες, η απόλυτη και σχετική φτώχεια, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, το μεταναστευτικό και προσφυγικό πρόβλημα, η ταχεία και ανεξέλεγκτη αστικοποίηση.
2. Η πολιτική βούληση παραμένει εκτός ορισμένων εξαιρέσεων πολύ περιορισμένη για την ατζέντα της ψυχικής υγείας: Τα κινήματα των οικογενειών των ασθενών και των επαγγελματιών που υπερασπίζονται την υπόθεση της ψυχικής υγείας παραμένουν κατακερματισμένα, με αντιφατικά αιτήματα και χωρίς αποτελεσματικό συντονισμό. Οι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας δεν είναι οργανωμένοι σε ομάδες πίεσης ισχυρές και αποτελεσματικές. Η πλειοψηφία των πολιτικών, των διοικητικών ακόμη και των δωρητών συνεχίζουν να πιστεύουν, λανθασμένα, ότι οι επενδύσεις για καινοτόμες παρεμβάσεις στην ψυχική υγεία δεν είναι cost-effective.
3. Οι πόροι είναι ανεπαρκείς δεδομένου ότι το ειδικό βάρος των ψυχιατρικών παθολογιών έχει αυξηθεί κατά 50% τα τελευταία 25 χρόνια. Οι λιγοστοί πόροι επενδύονται συχνά με τρόπο αναποτελεσματικό (πχ διατήρηση κοστοβόρων ψυχιατρικών ασύλων παράλληλα με κοινοτικό σύστημα ψυχικής υγείας) και οι υπηρεσίες παραμένουν συγκεντρωμένες στις μεγάλες πόλεις και τα μεγάλα ιδρύματα. Η επιτροπή του περιοδικού Lancet για την Παγκόσμια Ψυχική Υγεία προτείνει ότι ο προϋπολογισμός για την ψυχική υγεία πρέπει να υπερβαίνει το 5-10% σε σχέση με το συνολικό budget για την υγεία.
4. Αυτό που διεθνώς ορίζεται ως “moral case”, δηλαδή το ηθικό πρόβλημα παραβιάσεως των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων, παραμένει υποβαθμισμένο παρά το γεγονός ότι οι περισσότερες χώρες έχουν συνυπογράψει τη σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (CRPD, 2012). Εκτός από νησίδες ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στον κόσμο, οι ασθενείς που πάσχουν από σοβαρά ψυχιατρικά προβλήματα παραμένουν ευάλωτοι, στιγματισμένοι, θύματα διακρίσεων, αποκλεισμένοι, εγκαταλελειμμένοι, εγκλεισμένοι
5. Η προσπάθεια σύνδεσης και απαρτίωσης των υπηρεσιών της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας ως πύλης εισόδου των ψυχιατρικών ασθενών στο σύστημα υγείας με τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας παραμένει προβληματική. Οι λειτουργοί της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας έχουν τεράστιο φορτίο, καθημερινά, και δεν απολαμβάνουν της υποστήριξης και εποπτείας απο την πλευρά των λειτουργών ψυχικής υγείας.
6. Η επένδυση, ποσοτική και ποιοτική, στις κοινοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας προκειμένου να αντικαταστήσουν πλήρως τη λειτουργία των ασύλων και να μειώσουν τις υποτροπές, το βάρος των οικογενειών και τις αναγκαστικές νοσηλείες παραμένει ανεπαρκέστατη. Η μακρόχρονη παράλληλη λειτουργία ασυλικού και κοινοτικού συστήματος ψυχιατρικής φροντίδας δίνει ένα λανθασμένο μήνυμα: Τις αποτυχίες των κοινοτικών υπηρεσιών τις ξεφορτώνουμε στα ψυχιατρικά άσυλα οι λειτουργοί των οποίων δικαίως παραπονιούνται ότι γίνονται αποθήκες ψυχών λόγω της δυσλειτουργίας του συστήματος.

Συμπερασματικά:

Οι προκλήσεις είναι μπροστά μας και μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε σε πλανητικό και εθνικό επίπεδο, επενδύοντας έξυπνα και δημιουργικά τα δημοσιονομικά περιθώρια που δημιουργούνται λόγω της πανδημίας. Οι προϋποθέσεις για να γίνει μια ιστορική αλλαγή είναι οι εξής:

1. Η εγκατάλειψη του βιοϊατρικού μοντέλου προς όφελος μιας πολυδιάστατης ψυχοκοινωνικής προσέγγγισης.
2. Η προαγωγή πολιτικών πρόληψης και αγωγής ψυχικής υγείας, ιδιαίτερα σε παιδιά και εφήβους.
3. Η υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών κοινοτικής ψυχιατρικής φροντίδας στη βάση τεκμηριωμένων διεθνών καλών πρακτικών: Εγκαιρη παρέμβαση στην ψύχωση, κατ οίκον ψυχιατρική φροντίδα, πρακτικές κοινωνικής και εργασιακής επανένταξης, ενίσχυση των τοπικών συστημάτων υγείας και ψυχικής υγείας σε συνεργασία με την αυτοδιοίκηση.
4. Οριστική κατάργηση και μετασχηματισμός των ασύλων σε ένα σύγχρονο δίκτυο κοινοτικής ψυχιατρικής.
5. Προαγωγή της συμμετοχής στα κέντρα λήψης αποφάσεων, στην αξιολόγηση και παρακολούθηση της ποιότητας φροντίδας των οργανωμένων συλλόγων των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των οικογενειών τους.

ΥΓ: Ελπίζω ότι οι προτάσεις που εκφράζονται από ομάδα εργασίας της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας για ένα μελλοντικό σχέδιο νόμου που θα επιτρέπει ακούσιες νοσηλείες με εκτίμηση και πιστοποίηση από ιδιώτες ψυχιάτρους που εργάζονται σε ιδιωτικές κλινικές δεν θα γίνουν αποδεκτές.

Πηγή: tvxs.gr