Διάλογος για την ψυχιατρική τον 21ο αιώνα ( iEidiseis, 24/10/2021)

Πηγή : ieidiseis.gr

Τι ειπώθηκε στην παρουσίαση του βιβλίου του Στέλιου Στυλιανίδη «Εγχειρίδιο Ψυχοδυναμικής Ψυχιατρικής», Εκδόσεις «Τόπος». Γιατί πρέπει να πάψει «το θεωρητικά βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο να καταλήγει σε συνταγογράφηση φαρμάκων και ένα παρηγορητικό χάδι που λέγεται ψυχολογική υποστήριξη και είναι μια ρηχή διευθέτηση της οδύνης του άλλου».

“Το κίνητρο μου για την έκδοση αυτού του βιβλίου ήταν η δυσφορία εντός της ψυχιατρικής, εντός των ψυχιατρικών και των ψυχαναλυτικών θεσμών” εξήγησε ο Στ. Στυλιανίδης μιλώντας για το “εγχειρίδιο ψυχοδυναμικής ψυχιατρικής” (εκδόσεις ΤΟΠΟΣ) που παρουσιάστηκε στον κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Και συνέχισε: “Η ψυχιατρική φτωχαίνει αν δεν βρίσκεται σε διάλογο με την ψυχανάλυση και τα άλλα ψυχοθεραπευτικά ρεύματα, τις νευροεπιστήμες, με τη φιλοσοφία, την κοινωνιολογία”.

“Ήταν μια πρόκληση -συνέχισε- να συντονιστούμε επιστήμονες με διαφορετική επιστημονική ατζέντα. Υπήρξε πολλή σκέψη, επεξεργασία, ανοχή στη διαφορετικότητα και στις ευαισθησίες του καθένα για να προκύψει τελικά κοινός λόγος”. Πρέπει να πάψει “το θεωρητικά βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο να καταλήγει σε συνταγογράφηση φαρμάκων και ένα παρηγορητικό χάδι που λέγεται ψυχολογική υποστήριξη και είναι μια ρηχή διευθέτηση της οδύνης του άλλου”.

Κατά τον Στ. Στυλιανίδη, για να είναι ανατρεπτική η φύση της ψυχανάλυσης οφείλει να συνομιλεί με τους άλλους και να μην προστατεύει την καθαρότητα του μοντέλου. Ακυρώνεται η αξία της ψυχανάλυσης όταν δεν παρακολουθεί το ρεύμα της ιστορίας και τις ανάγκες του σύγχρονου, μετανεωτερικού ανθρώπου. “Η ψυχοδυναμική ψυχιατρική -πιστεύει- έχει νόημα μόνο μέσα στο πεδίο. Θέλουμε να μοιραστούμε το βίωμα και να κατανοήσουμε, όσο μπορούμε, την υποκειμενική οδύνη και όχι απλώς να καταστείλουμε τα συμπτώματα. Και για να το κάνουμε αυτό πρέπει να διαχειριστούμε τις αντιφάσεις μας και όχι να υπερασπιστούμε το νικηφόρο μοντέλο που υπηρετούμε”.

Για τον συλλογικό τόμο μίλησε ο καθηγητής ψυχιατρικής του ΑΠΘ και πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας Β. Μποζίκας, ο οποίος αναφέρθηκε στα προβλήματα ψυχικής υγείας που εκδηλώνονται στις νεότερες ηλικίες σημειώνοντας ότι πρόκειται για την πιο ευάλωτη ομάδα σε ό,τι αφορά τέτοιες παθήσεις. Εξήγησε ότι η ηλικία έναρξης των ψυχικών διαταραχών είναι μεταξύ 14,5 και 30 χρόνων. Πριν από την ηλικία των 25 εκδηλώνεται πάνω από 60% των διαταραχών. Παρόλα αυτά, το 70-80% των νέων δεν αναζητούν φροντίδα ψυχικής υγείας.

Κατά τον Β. Μποζίκα, η πρωτοβάθμια φροντίδα πρέπει να παρέχεται στους νέους με μια αλλαγή παραδείγματος στην έρευνα και τη διάγνωση, με καινοτόμες υπηρεσίες. Και στο πλαίσιο αυτό -σημείωσε ο Β. Μποζίκας- το βιβλίο που επιμελήθηκε ο Σ. Στυλιανίδης αποτελεί συμβολή στον διεπιστημονικό διάλογο που αναπτύσσεται παγκόσμια και η κατάληξη του είναι μονόδρομος για τον αναγκαίο εκσυγχρονισμό της ψυχιατρικής.

Ο Χρ. Ζερβής, πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, τόνισε ότι “η βιολογία δεν αρκεί για να περιγράψει το ψυχικό βίωμα. Μεγάλο μέρος από τα συμπτώματα απορρέουν από ένα βίωμα που το άτομο δυσκολεύεται να πει”. Σημείωσε ότι “η υποθετική υπόσταση, ένα πολύπλοκο εσωτερικό βίωμα, είναι το αντικείμενο της ψυχοδυναμικής προσέγγισης”.

Κατά τον Χρ. Ζερβή, η κατανόηση στο εδώ και τώρα θα δώσει νόημα στην πορεία ζωής του ανθρώπου. Κατέληξε με την ευχή, ότι “το παρόν σύγγραμμα που περιλαμβάνει όλα τα ρεύματα σκέψης στην ψυχιατρική, με έμφαση στην ψυχοδυναμική που γίνεται το πλαίσιο της όλης προσέγγισης, θα γίνει πεδίο ενός καλόπιστου διαλόγου ανάμεσα σε όλα απά τα ρεύματα. “Είναι ένα εκτενές, πλούσιο, πολύπλευρο βιβλίο – συνέχισε – και αυτή η πολυφωνία οδηγεί σε κάτι που έχει συνοχή. Και γι αυτό προσφέρει πολλά στο ελληνόφωνο κοινό”, όπως είπε.

Η Κατερίνα Νομίδου, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Οργανώσεων για την Ψυχική Υγεία ΠΟΣΟΨΥ, Μέλος της Γνωμοδοτικής Επιτροπής του Π.Ο.Υ. για την Ασφάλεια των Ασθενών θύμισε ότι το 1/3 των ατόμων που πάσχουν από ψυχική ασθένεια δεν βελτιώνονται. “Αυτό -είπε- είναι ένα βασικό επιχείρημα για να πάψει η ιατρικοποίηση της ψυχικής οδύνης”. Ανάφερε ότι το μοντέλο που υποστηρίζεται στο βιβλίο έχει πολλά να προσφέρει. Αγγίζει τη βιολογική διάσταση του θέματος αλλά συγχρόνως βάζει την ψυχολογική, την κοινωνική και πολιτιστική διάσταση.

Και συνέχισε: “Αφήνουμε το βιοϊατρικό μοντέλο και προσπαθούμε να βοηθήσουμε τον ασθενή σε όλα τα επίπεδα. Με ανανεωμένη έμφαση στη σχεσιακή φροντίδα και στην αλληλεξάρτηση της ψυχικής και της κοινωνικής υγείας. Η υποκειμενική εμπειρία είναι η βάση της θεραπευτικής προσέγγισης. Μπορεί να υπάρξει διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση προάγοντας τα δικαιώματα των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η υποκειμενική εμπειρία του ατόμου. Το ανοιχτό αυτό μοντέλο υπάρχει, εδώ είναι, στο βιβλίο”.

Ο Αν. Σταλίκας, πρόεδρος του τμήματος ψυχολογίας στο Πάντειο, στάθηκε στην ποιότητα του λόγου του βιβλίου: “Εύληπτος ωραίος λόγος, ίδιος τρόπος έκφρασης, ξεκάθαρος, σε όλα τα κεφάλαια, παρόλο που είναι διαφορετικοί οι συγγραφείς”.Έδωσε σημασία στην πληρότητα, λέγοντας ότι καλύπτει όλα τα θέματα που αφορούν τη σύγχρονη ψυχιατρική, από τη νευρολογία μέχρι την ηθική και τη δεοντολογία.

“Είναι -συνέχισε- όχι μόνο καλογραμμένο και πλήρες αλλά και σύγχρονο, τοποθετεί την ψυχοδυναμική ψυχιατρική στο κέντρο και σε σχέση με όλα τα μοντέλα ψυχοθεραπείας”. Κατά τη γνώμη του έχει ιδιαίτερη αξία η ιστορική προσέγγιση, η χρονική αλληλουχία που επιτρέπει να αναδειχθεί ό,τι προϋπήρχε. “Είναι δουλεμένο πόνημα, φτιάχτηκε με μεράκι και είναι ένα καλό ξεκίνημα για τον 21ο αιώνα, πώς θα εκπαιδεύουμε τους φοιτητές, προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς, στο χώρο της κλινικής ψυχολογίας. Άξιον εστί”.

Ο Ν. Τζαβάρας, νευρολόγος-ψυχίατρος, Διδάσκων Ψυχαναλυτής, Μέλος της Ελληνικής, Γερμανικής και Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, θύμισε ότι ο Φρόιντ είχε διαπιστώσει ότι οι ψυχώσεις είναι δυνατό να περιγραφούν με τα ίδια εννοιολογικά στοιχεία με τις νευρώσεις, δηλαδή “είμαστε σε θέση όλοι μας να κατανοήσουμε τις ψυχώσεις”.
Έδωσε σημασία στην κοινωνική διάσταση των ψυχοπαθολογικών εκδηλώσεων σημειώνοντας ότι η ίδια η ψυχανάλυση είναι εξαρχής κοινωνική ψυχολογία.

Αναφέρθηκε έντονα στον εκβαρβαρισμό των ασύλων και εξήγησε ότι τον 19ο αιώνα υπεισέρχεται στην ψυχιατρική μια θετικιστική αντίληψη ότι οι αιτίες των ασθενειών εδράζονται στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα ο βιολογισμός να ιδιοποιείται μορφές κοινωνικού δαρβινισμού και ευγονικής. Μίλησε για τη δυσφορία εντός της ψυχιατρικής και τόνισε ότι η σημερινή θεραπευτική προσέγγιση στην ψυχιατρική τελεί υπό την επιρροή βιολογικών προτιμήσεων.

Κλείνοντας ο Στ. Στυλιανίδης επεσήμανε ότι – κατά τη γνώμη του – τρεις είναι οι βασικοί σταθμοί στην ιστορία της ψυχιατρικής: Η σύμπραξη της φαινομενολογίας στη θεραπευτική πράξη και η συμβολή της ψυχανάλυσης στην κατανόηση και νοηματοδότηση της κλινικής εικόνας / Το πρόταγμα του Φ. Μπαζάλια για κατάργηση των ασύλων ώστε να δημιουργηθεί ένα αξιοπρεπές πλαίσιο συνάντησης με το πάσχουν υποκείμενο / Η ψήφιση από τον ΟΗΕ το 2006 της Σύμβασης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες. “Η πρόκληση για όλους μας είναι αυτές οι κατακτήσεις να εφαρμοστούν στην πράξη”, κατέληξε.