Μια καλύτερη φροντίδα ψυχικής υγείας είναι δυνατή: με αφορμή τον εορτασμό των 30 ετών της Ε.Π.Α.Ψ.Υ.

Η ιστορία της αλλαγής του βιοϊατρικού παραδείγματος στην ψυχιατρική, κι ευρύτερα στο χώρο της ψυχικής υγείας, είναι μακρά και συνδέεται άρρηκτα, στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο χάρτη, με την πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Στη χώρα μας, συμβολικά και πραγματικά, η ψυχιατρική μεταρρύθμιση ξεκινά με τη διεθνή κατακραυγή για το σκάνδαλο του Κρατικού Θεραπευτηρίου Λέρου, το 1988. Ο Δεκέμβριος εκείνης της χρονιάς σηματοδοτεί και την ιδρυτική πράξη της Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (Ε.Π.Α.Ψ.Υ.), με στόχο την ενεργό συμμετοχή πολλών νέων, τότε, επαγγελματικών ψυχικής υγείας στην αλλαγή της ασυλικής πρακτικής και κουλτούρας στη χώρα μας. Είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να αφηγηθεί κανείς στο πλαίσιο ενός σύντομου σημειώματος την ιστορία της ΜΚΟ Ε.Π.Α.Ψ.Υ., την ανάδειξή της σ’ έναν σημαντικό οργανισμό προαγωγής της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στον ελληνικό κι ευρωπαϊκό χώρο και μιας άλλης κουλτούρας στην ψυχιατρική και στον διαρκή αγώνα απέναντι σε κάθε μορφής κοινωνικό αποκλεισμό.

Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση, όπως και κάθε μεταρρύθμιση στη χώρα, έχει περάσει από αντιφατικές φάσεις, καθυστερήσεις, αποτυχίες κι επιτυχίες, και συνοπτικά θα λέγαμε ότι παραμένει ακόμη – 30 χρόνια μετά – μετέωρη. Το μετέωρο αυτό βήμα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης καθορίζεται από τα τεράστια χάσματα στην ψυχική υγεία μεταξύ στίγματος της ψυχικής ασθένειας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πρόληψης των ψυχικών διαταραχών στην κοινότητα, ποιότητας φροντίδας των υπηρεσιών και προσβασιμότητας σε αυτές τις υπηρεσίες. Οι ανάγκες μεγαλώνουν, τα αιτήματα πολλαπλασιάζονται, αλλά οι απαντήσεις παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκείς, συχνά φτωχές σε περιεχόμενο και φαντασία απέναντι στην πολυπλοκότητα της ψυχικής οδύνης και του κοινωνικού αποκλεισμού που αυτή προκαλεί.

 

Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Π.Ο.Υ.: «Η εστίαση στην ποιότητα εξασφαλίζει ότι οι πόροι, έστω και ελλιπείς, θα χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά και αποδοτικά. Χωρίς ποιότητα δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στην αποτελεσματικότητα του συστήματος». Στη χώρα μας, ιδιαίτερα στην περίοδο της παρατεταμένης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, με τις σοβαρές περικοπές προϋπολογισμών και πόρων στο χώρο της υγείας, της ψυχικής υγείας και της κοινωνικής φροντίδας, η ποιότητα είναι προϋπόθεση για οποιαδήποτε υπηρεσία και κρίνεται κι αξιολογείται διαρκώς από τους ωφελούμενους της εκάστοτε υπηρεσίας. Επομένως, είτε μια υπηρεσία βρίσκεται σε νηπιακό επίπεδο, με ελάχιστους πόρους, είτε όχι, είναι απαραίτητη η αποτροπή απαράδεκτων καταστάσεων του παρελθόντος, που σχετίζονται με την ασυλική πρακτική και με τη συρρίκνωση της ψυχιατρικής φροντίδας στη φαρμακοθεραπεία. Επίσης, είναι απαραίτητη, μέσα από τη διαρκή λογοδοσία, αξιολόγηση και αυτοαξιολόγηση, η διασφάλιση της ανάπτυξης αποτελεσματικής κι επαρκούς φροντίδας, ιδιαίτερα στις σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές, καθώς επίσης και η εναρμόνιση της θεραπευτικής πρακτικής μας με επιστημονικά τεκμηριωμένες  πρακτικές από τη διεθνή κοινότητα.

Η Ε.Π.Α.Ψ.Υ., από την αρχή της λειτουργίας της, έθεσε σαν στόχο τη διαρκή σύνδεση της καλής κι επαρκούς κλινικής πρακτικής με τους στόχους της δημόσιας υγείας και ταυτόχρονα με την τεκμηρίωση των πρακτικών της στην κοινότητα. Οι προϋποθέσεις για την επιτυχία μιας ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, αναπόσπαστο κομμάτι της οποίας είναι η Ε.Π.Α.Ψ.Υ. στη χώρα μας, είναι τέσσερεις:

• Η ηθική, που διέπει τους μεταρρυθμιστικούς στόχους σε επίπεδο αρχών, φιλοσοφίας και ιδεολογίας, πρέπει να καθορίζει τον εθνικό σχεδιασμό και τη στάση της πολιτείας απέναντι στον ψυχικά ασθενή. Η evidence based practice (επιστημονικά τεκμηριωμένη πρακτική) δεν μπορεί να μην εναρμονίζεται με την ethical or value based practice (πρακτική που στηρίζεται σε ηθικές αρχές και αξίες).
• Οι στάσεις των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, και ειδικά των ψυχιάτρων, απέναντι στους σκοπούς και στην αναγκαιότητα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Συχνά, η επικράτηση μιας συντεχνιακής λογικής που συσκοτίζει θεσμικές, κλινικές, θεραπευτικές και ηθικές ευθύνες (παραβίαση δικαιωμάτων, αναγκαστικές νοσηλείες, μηχανικές καθηλώσεις, κλπ) αντιτίθεται σε μια αυθεντική ατζέντα δημόσιας υγείας. Η αναγκαιότητα ριζικής επερώτησης της ψυχιατρικής εξουσίας, μέσα από τη συστηματική συμμετοχή τόσο των ληπτών όσο και των μελών του υποστηρικτικού τους δικτύου στη λήψη θεραπευτικών αποφάσεων, είναι εκ των ουκ άνευ προϋπόθεση για την αλλαγή του βιοϊατρικού μοντέλου.
• Η πολιτική βούληση, δηλαδή ο βαθμός προτεραιότητας που δίνεται στην ψυχική υγεία, η εφαρμογή της νομοθεσίας, η παρακολούθηση, έλεγχος, λογοδοσία και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των μεταρρυθμιστικών στόχων. Στη χώρα μας, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, η ψυχική υγεία βρίσκεται στο τέλος του καταλόγου των προτεραιοτήτων στο χώρο της υγείας – παρά το τεράστιο οικονομικό, κοινωνικό και ψυχικό βάρος που απορρέει από τη μη θεραπευόμενη ψυχιατρική νοσηρότητα του γενικού πληθυσμού, δηλαδή από ανθρώπους που δεν έχουν πρόσβαση ή ενημέρωση σχετικά με υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
• Οι πόροι και ο προϋπολογισμός πρέπει να συνδέονται με την παροχή ποιοτικής ψυχιατρικής φροντίδας, που θα συνδυάζεται με συνεχή εκπαίδευση, εποπτεία των νέων επαγγελματιών, προαγωγή καινοτόμων πρακτικών, μείωση του χάσματος μεταξύ νοσηρότητας του πληθυσμού και δυνατότητας πρόσβασης σε υπηρεσίες. Στην ουσία, η χρηματοδότηση και ο έλεγχος των επενδυμένων πόρων στην ψυχική υγεία πρέπει να στοχεύει στην ενδυνάμωση του κοινοτικού δικτύου ψυχικής υγείας και στην πλήρη ενδυνάμωση του ασυλικού συστήματος.

Ιδρυθείσα, όπως προαναφέρθηκε, το 1988, έκτοτε η Ε.Π.Α.Ψ.Υ. δραστηριοποιείται αδιάκοπα με σκοπό την προσφορά ενός σύγχρονου μοντέλου παροχής ψυχιατρικής φροντίδας στην Κοινότητα, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου για την Ψυχική Υγεία «Ψυχαργώς» και με βάση τις αρχές της Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης. Ως φορέας της Κοινωνίας των Πολιτών, προασπίζεται το δικαίωμα ισότιμης πρόσβασης στις υπηρεσίες ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκευτικών ή φιλοσοφικών πεποιθήσεων, ενάντια σε κάθε μορφής αποκλεισμό.

Το σωματείο της έχει σήμερα την πάγια επιστημονική και διοικητική ευθύνη λειτουργίας ενός Δικτύου Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης, που αποτελείται από:

• 8 Οικοτροφεία δυναμικότητας φιλοξενίας 15 ατόμων (Αττική, Εύβοια, Τρίκαλα, Λαμία Λειβαδιά),
• 4 Ξενώνες στην Αττική και στην Εύβοια,
• 2 Κέντρα Ημέρας στην Αττική,
• 2 Κινητές Μονάδες στις Κυκλάδες
• 11 προστατευόμενα διαμερίσματα για ψυχικά πάσχοντες.

Το 2019 προβλέπεται η λειτουργία δύο ακόμα μονάδων: Ξενώνα Εφήβων στην Αθήνα και Κέντρο Ημέρας για την Άνοια στην Λάρισα.

Όσον αφορά τις συνεργασίες της, η Ε.Π.Α.Ψ.Υ. έχει συνεργαστεί με περισσότερους από 70 φορείς. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

• Άμεσος συνεργάτης UNHCR
• Ιδρυτικό μέλος του Network of European Art Festivals for mEntal HeaLth Enhancement NEFELE
• Associate Member της European Alliance Against Depression
• Μέλος του European Network for Training and Research in Mental Health ENTER
• Comité Européen Droit Éthique et Psychiatrie (CEDEp)
• Ιδρυτικό Μέλος της Ομοσπονδίας Φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας ΑΡΓΩ
• Μέλος του Συμβουλίου Κοινωνικού Ελέγχου της ΕΡΤ (2015- 2018)
• Ιδρυτικό μέλος 3 Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης (ΚΟΙΣΠΕ) στον 5ο ΤΟΨΥ Αττικής, την Στερεά Ελλάδα, τα Τρίκαλα

Σε επιστημονική συνεργασία με Συλλόγους που εκπροσωπούν Λήπτες και Οικογένειες στη Ψυχική Υγεία (ΣΟΨΥ Χαλκίδας, ΒΑ Αττικής, Βοιωτίας, Αθήνας, Πάτρας, Σερρών, Ημαθίας, ΕΕΔΔ ΜΑΖΙ, Επιόνη).

Επίσης, έχει υπογράψει σύμφωνο συνεργασίας με:

• Γενικό Φιλόπτωχο Ταμείο Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών
• Ελληνική Εταιρεία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Ομάδας (ΕΕΨΨΟ)
• Εργαστήριο Ποιοτικής Έρευνας του ΕΚΠΑ

Όσον αφορά τους ωφελούμενους από την Ε.Π.Α.Ψ.Υ., το 2017 εξυπηρετήθηκαν 3770 άτομα. Οι Κινητές Μονάδες από την ίδρυση τους ως το 2015 έχουν εξυπηρετήσει 9617 άτομα στις ΝΑ και Δ Κυκλάδες, ενώ από την ίδρυση τους έχουν φιλοξενηθεί στις στεγαστικές δομές της Ε.Π.Α.Ψ.Υ. 457 άτομα. Τέλος, το Κοινωνικό Παντοπωλείο Συσσίτιο στο Δήμο Χαλανδρίου εξυπηρετεί 1154 άτομα.

Ενδεικτικά αναφέρονται μερικές επιλεγμένες δράσεις της Ε.Π.Α.Ψ.Υ.:

• Έχει μεταφέρει στα ελληνικά τα προγράμματα και εργαλεία του Π.Ο.Υ. mhGAP και QualityRights.
• Έχει συνεργαστεί με το WHO Collaborating Centre for Research and Training in Mental Health στην υλοποίηση δύο δράσεων: Επιδημιολογική ανθρωπολογική έρευνα «Εικόνες και Πραγματικότητες στην ψυχική υγεία» (2004-2005), «Συμπεριλαμβάνοντας του λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην αναθεώρηση του ICD-11 (2017-2018)
• Έχει υλοποιήσει 14 χρηματοδοτούμενα προγράμματα (FP6, LDV, DG Justice, ΕΕΑ  Grants, ΕΣΠΑ, Ιδρύματα Νιάρχος, Μωραΐτη)
• Οργάνωσε εκδήλωση «Ψυχική Υγεία, Πρόσφυγες και Μετανάστευση» (2018) με τη συμμετοχή εκπροσώπων από 40 φορείς από 15 χώρες
• Υλοποίησε το πρόγραμμα «Πολίτες ενάντια στην κατάθλιψη» (2014) το οποίο προσέφερε εκπαίδευση σε 140 άτομα με προβλήματα κατάθλιψης και υποστήριξη και ενημέρωση μέσω ψυχο-εκπαιδευτικών ομάδων και ημερίδων σε 1500 άτομα
• Συμμετείχε σε πρόγραμμα που αφορούσε στην «Ανάπτυξη δικτύου συμβουλευτικών σταθμών για την προώθηση δράσεων πρόληψης και παρέμβασης για την άνοια σε αστικές και απομακρυσμένες νησιωτικές περιοχές» σε συνεργασία με την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών με την οποία αναπτύσσει συστηματικά δράσεις από το 2011
• Υλοποίησε το 2011-2013 «Πρόγραμμα Προαγωγής της Ψυχικής Υγείας Παιδιών, Εφήβων και Νέων» από το οποίο επωφελήθηκαν 1259 γονείς, εκπαιδευτικοί και έφηβοι.
• Λειτούργησε Γραφείο Διαμεσολάβησης στο πλαίσιο του προγράμματος άμεσης καταπολέμησης της φτώχειας του Δήμου Χαλανδρίου (2013-2016), το οποίο εξυπηρέτησε 1292 άτομα
• Οργάνωσε Πανελλήνιο Συνέδριο ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (2012) με διεθνή συμμετοχή στο οποίο συμμετείχαν 610 επαγγελματίες ψυχικής υγείας, λήπτες υπηρεσιών και μέλη οικογενειών απ’ όλη την Ελλάδα
• Έχει οργανώσει σειρά δράσεων για ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση με τη συμμετοχή συλλόγων ληπτών και οικογενειών (1ο Φεστιβάλ Ψυχικής Υγείας Βορείων Προαστίων «Αγκαλιάζοντας το Διαφορετικό», Μελίσσια, 2010, Φεστιβάλ Ψυχικής Υγείας,  Πάρος, 2010, Διήμερο Φεστιβάλ Προαγωγής Ψυχικής Υγείας Παιδιών, Εφήβων και Οικογενειών, «Σαλπάρουμε σε μέρη, που μόνο η ψυχή τα ξέρει», Σύρος, 2011, 2ο Φεστιβάλ Ψυχικής Υγείας Βορείων Προαστίων Αττικής, Κηφισιά, 2011, Mental Health Festival 2013, Αγ. Παρασκευή) και αθλητικές εκδηλώσεις: «Γκολ στην Τρέλα» , «Τρίποντο στην Τρέλα», 1ο, 2ο ,3ο Τρίποντο στο Στίγμα και τον «Αγώνα Κολύμβησης Ενάντια στο Στίγμα: Διάπλους Πάρου – Αντιπάρου» με μεγάλη συμμετοχή ληπτών και  φροντιστών.

Τέλος, έχει συνεργαστεί με την World Association for Psychosocial Rehabilitation (WAPR), τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), το UNHCR Refugee Agency, την European Alliance Against Depression και το δίκτυο ENTER Mental Health.

Η Ε.Π.Α.Ψ.Υ. μέσα από όλη τη διαδρομή της, στήριξε τις προϋποθέσεις για την επιτυχία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης τόσο σε τοπικό επίπεδο (κοινότητες, επαρχιακές πόλεις, νομοί, συνοικίες, κλπ) όσο και σε επίπεδο ευρύτερων εθνικών και διεθνών συνεργασιών και δικτύωσης. Προσπαθήσαμε σκληρά, έτσι ώστε οι προσφερόμενες υπηρεσίες στην κοινότητα να μην είναι «δήθεν» υπηρεσίες, αλλά να απαντούν σε συγκεκριμένες ανάγκες του κόσμου. Πάντα δωρεάν και πάντα βασισμένες στις αρχές της δημόσιας υγείας. Μέσα από αυτή τη λογική και αυτό το αξιακό σύστημα τα Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας, οι Κινητές Μονάδες, οι Στεγαστικές Δομές αποασυλοποίησης και φιλοξενίας ατόμων που προέρχονται από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία, η διαρκής συνεργασία με τους Συλλόγους Οικογενειών και Ληπτών Ψυχικής Υγείας, η συνεχής εκπαίδευση κι εποπτεία, η εφαρμοσμένη έρευνα στις υπηρεσίες μας, η προώθηση δράσεων συνηγορίας και εφαρμογής του μοντέλου recovery, η προσπάθεια συμμετοχής των ίδιων των ληπτών στον έλεγχο των αποφάσεών μας είναι στοιχεία που αποτελούν τον πυρήνα μιας άλλης κουλτούρας και φροντίδας στο χώρο της ψυχικής υγείας.

Οι αυταπάτες που πρέπει να αποφύγουμε μετά από αυτήν την πολυετή πορεία είναι πολλές. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές:

• Η ψυχιατρική νοσηλεία αντιστέκεται, όπως και το άσυλο.
• Η ψυχιατρικοποίηση κοινωνικών προβλημάτων εντείνεται.
• Η επανένταξη, μέσω της εργασίας, των ψυχικά πασχόντων σε μια πλήρη κοινωνική ενσωμάτωση, αποτελεί ακόμα σχεδόν ουτοπική λύση.
• Η πρωτοκαθεδρία του οικονομικού κόστους και της διαχειριστικής λογικής σε βάρος της ποιότητας ζωής και ψυχικής ζωής του ατόμου είναι κυρίαρχη.
• Οι ανισότητες στην πρόσβαση του πληθυσμού σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας αυξάνονται.
• Η απόσταση μεταξύ της ψήφισης προοδευτικών νόμων, όπως οι νόμοι Ν.2071/1992 και Ν.2716/1999 για την ψυχική υγεία, και της εφαρμογής τους είναι ακόμα τεράστια.
• Οι αναγκαστικές νοσηλείες πανελληνίως έχουν την τάση να αυξάνονται δραματικά, ιδιαίτερα στα χρόνια της κρίσης, και αποτελούν ενδημικά συστημικά προβλήματα του συνόλου του συστήματος ψυχιατρικής περίθαλψης στη χώρα.
• Η φωνή των ασθενών, των συγγενών τους και των φροντιστών παραμένει αδύναμη και η εκπροσώπηση τους στην λήψη αποφάσεων στην ουσία ανύπαρκτη.
• Η δραματική έλλειψη υπηρεσιών ψυχικής υγείας, ιδιαίτερα για παιδιά και εφήβους, και ιδιαίτερα στην περιφέρεια, καθορίζει δυστυχώς και τον πολλαπλασιασμό των ψυχικών διαταραχών στην ενήλικη ζωή.

Η πρακτική της Ε.Π.Α.Ψ.Υ. όλα αυτά τα 30 χρόνια προσπάθησε σε πρακτικό επίπεδο να συνδυάσει τη νοηματοδότηση των συμπτωμάτων που προσφέρει η ψυχαναλυτική θεωρία και πλαίσιο σκέψης με τις καλές πρακτικές του απόϊδρυματισμού και της κοινωνικής πρακτικής. Η όσμωση μας και η συνεργασία με τις καλές πρακτικές της ψυχιατρικής του Τομέα στη Γαλλία, τις πρακτικές αποϊδρυματισμού στην Ιταλία και ιδιαίτερα αυτές της Τεργέστης και του Franco Basaglia, οι μελέτες τεκμηρίωσης των καλών πρακτικών του αποϊδρυματισμού της Μ. Βρετανίας, οι καλές πρακτικές ενδυνάμωσης των οικογενειών και των συλλόγων ληπτών μέσα από την πρακτική του open dialogue στις Σκανδιναβικές χώρες, η ευρηματικότητα καλών πρακτικών στην Π.Φ.Υ. των μεσογειακών χωρών (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία) μας έδωσαν τροφή για σκέψη, προκειμένου να βελτιώσουμε την υπάρχουσα πρακτική μας και να εμπλουτίσουμε το θεωρητικό μας οπλοστάσιο. Ωστόσο, είμαστε πολύ προσεκτικοί στο να μη μεταφέρουμε άκριτα ξένα μοντέλα στην ιδιαιτερότητα της ελληνικής πραγματικότητας. Ο γόνιμος αυτός διάλογος των διεθνών καλών πρακτικών με την ελληνική πρακτική είχε σαν θετικό αποτέλεσμα το να μεταφέρουμε πλέον εμείς μετά από αρκετά χρόνια σαν μοντέλα καλής πρακτικής τα μοντέλα σύνδεσης των Κινητών Μονάδων με την Π.Φ.Υ., πρακτικές recovery και πρακτικές αποτελεσματικής προαγωγής ψυχικής υγείας στην κοινότητα (Πολίτες Ενάντια στην Κατάθλιψη) σε χώρες του εξωτερικού, όπως Γαλλία, Βέλγιο, Καναδά, Λιθουανία και Νορβηγία.

Η αρχή να δρούμε τοπικά και να σκεφτόμαστε παγκόσμια καθόρισε και καθορίζει την πρακτική μας και τη φιλοσοφία μας μέσα από μια πλουραλιστική προσέγγιση ψυχοθεραπευτικών ρευμάτων και πρακτικών με επίκεντρο την άσκηση της ανθρωποκεντρικής ψυχιατρικής φροντίδας στην κοινότητα. Μέσα από αυτήν την πορεία και μέσα από μια διαρκή αυτοκριτική και αναστοχασμό, με την ανανέωση των στελεχών στην ηγετική ομάδα της Ε.Π.Α.Ψ.Υ., μέσα από την προώθηση της κριτικής σκέψης και της ανοιχτής στάσης απέναντι στο απρόβλεπτο, νομίζουμε ότι μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα γιατί μια διαφορετική φροντίδα ψυχικής υγείας στην κοινότητα είναι δυνατή και στη χώρα μας. Σε όλη αυτή τη διαδρομή προσπαθήσαμε να γίνουμε ερευνητές νοήματος και όχι αποκωδικοποιητές κι ελεγκτές συμπτωμάτων. Σκεφτήκαμε ότι αυτό θα ήταν καλύτερο όχι μόνο για τους ασθενείς μας, αλλά και για εμάς τους ίδιους.

*Ψυχίατρος-Ψυχαναλυτής 
Καθ. Κοινωνικής Ψυχιατρικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο 
Ιδρυτής & Επ. Σύμβουλος Ε.Π.Α.Ψ.Υ.

 

Δημοσίευση: www.tvxs.gr