Το αντίδοτο στο μείζον πρόβλημα της κατάθλιψης

Στο πλαίσιο αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης, η κατάθλιψη, η αυτοκτονικότητα και οι αυτοκτονίες αποτελούν μείζον θέμα δημόσιας υγεία, με απόλυτη προτεραιότητα, από τη μεριά μιας νέας πολιτικής υγείας, που πρέπει να ασκηθεί. Η οικονομική κρίση και οι πολιτικές λιτότητας έχουν σχέση με τις αυτοκτονίες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρόκειται για γραμμική σχέση αιτίου-αιτιατού. Μία μελέτη σε 26 χώρες της Ευρώπης για το διάστημα 1970-2006 δείχνει πως για κάθε 1% αύξηση της ανεργίας σημειωνόταν αύξηση 0,8% στις αυτοκτονίες στις ηλικίες κάτω των 65 ετών.

Οι παράγοντες κινδύνου που οδηγούν έναν άνθρωπο στην αυτοκτονία είναι πολύπλοκοι. Σχετίζονται με το φύλο, την ηλικία αλλά και τον συνδυασμό των δύο. Ομως, η ελεύθερη πτώση σε επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο είναι ένας εξαιρετικά επιβαρυντικός παράγοντας.

Κάποια πρόδρομα σημεία σε σχέση με την εκτίμηση του κινδύνου αυτοκτονίας είναι: οξύ άγχος, αν έχει προηγηθεί βαριάς μορφής κατάθλιψη, ενοχές και κυρίως αυτομομφή, πικρές διατυπώσεις για τα αδιέξοδα του βίου, έντονη λανθάνουσα επιθετικότητα, δηλαδή ένας θυμός που δεν μπορεί να εκφραστεί αλλού και στρέφεται ενάντια στον εαυτό, και μια γενική συρρίκνωση της ψυχικής ζωής με την έννοια της έλλειψης της ενεργητικότητας, της σεξουαλικής διάθεσης, της κοινωνικότητας και της βαθύτερα κοινωνικής απόσυρσης. Η κρίση γενικά μειώνει την ψυχική ανθεκτικότητα και την αξιοπρέπεια του ατόμου, γιατί πλέον η ζωή μετατρέπεται σε μάχη για την επιβίωση.

Η κατάθλιψη είναι το μείζον πρόβλημα της οικονομικής κρίσης. Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι έχουμε αύξηση της κατάθλιψης στο επίπεδο του 13,4% κατά τη διάρκεια της κρίσης, ενώ πριν από αυτήν είχαμε περίπου 3,8%. Πέραν τούτου όμως έχουμε αυτό που ονομάζω «κοινωνική οδύνη», η οποία δεν κωδικοποιείται με ψυχιατρικούς όρους και νόσου, αλλά είναι αυτό που βιώνουμε όλοι μας σε σχέση με τα αδιέξοδα, την επισφάλεια, την αβεβαιότητα, τη ρευστότητα των σχέσεων και την καταστροφή των κοινωνικών δεσμών και του κοινωνικού δικτύου.

Αντίδοτο σε αυτό είναι η ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας αλλά και των καινοτόμων δράσεων ενάντια στην κατάθλιψη, όπως είναι τα δίκτυα αλληλεγγύης και οι ομάδες αυτοβοήθειας.

* Ψυχίατρος – ψυχαναλυτής, καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και επιστημονικός διευθυντής ΕΠΑΨΥ