Κατηγορία: Έντυπος Τύπος

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ

Μικρά βήματα έχουν γίνει στην Ελλάδα τα τελευταία 30 χρόνια στον τομέα της φροντίδας και περίθαλψης των ασθενών με ψυχιατρικά προβλήματα. Παρότι τα θεμέλια για την υλοποίηση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης μπήκαν στα μέσα της δεκαετίας του ’80, λίγο μετά την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, και ενισχύθηκαν τη δεκαετία του ’90 με τη δημιουργία των πρώτων δομών αποασυλοποίησης και επανένταξης των ψυχικά πασχόντων, στην κοινωνία, το φιλόδοξο σχέδιο ουδέποτε ολοκληρώθηκε. Η πλημμελής ή η μη εφαρμογή του νόμου περί αναγκαστικών νοσηλειών, ο «κοινωνικός αυτοματισμός» μεταξύ ψυχιατρικού και δικαστικού συστήματος, ώστε να προκρίνεται ως μέσο ρουτίνας η «λύση» της αναγκαστικής νοσηλείας, το έλλειμμα συνέχειας της φροντίδας και των κοινοτικών δομών ψυχιατρικής φροντίδας, ο κατακερματισμός και ο χαμηλού επιπέδου συντονισμός μεταξύ των υπηρεσιών και η έλλειψη διαχρονικά ισχυρής πολιτικής βούλησης, συνθέτουν το παζλ των προβλημάτων. Μία από τις τραγικές συνέπειες της μη ολοκλήρωσης της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης στην Ελλάδα είναι το ανησυχητικά υψηλό ποσοστό των ακούσιων νοσηλειών, το οποίο βαίνει αυξανόμενο στα χρόνια της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Το ποσοστό των ακούσιων νοσηλειών στην Ελλάδα «σκαρφάλωσε» στο 74,5% το 2014 και δείχνει αυξητικές τάσεις, από 57,4% που ήταν το 2011, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 13,6%.Οι παραπάνω διαπιστώσεις έγιναν από έλληνες και ξένους ειδικούς επιστήμονες που συμμετείχαν στις εργασίες του 2ου Συνεδρίου Ψυχικής Υγείας, παρουσία του υπουργού Υγείας κ. Ανδρέα Ξανθού, ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ επανέλαβε τις περσινές εξαγγελίες. Μίλησε, μεταξύ άλλων, για «επανεκκίνηση» της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης με βήματα που θα διασφαλίζουν την ομαλή μετάβαση από την ασυλικού τύπου περίθαλψη στην αξιόπιστη φροντίδα των χρονίων ψυχικά ασθενών σε κοινοτικού τύπου δομές (ξενώνες, οικοτροφεία, προστατευόμενα διαμερίσματα κ.λπ.), στην ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Ψυχικής Υγείας και στη διασφάλιση των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των ασθενών.  Ο κ. Ξανθός έδωσε μεγάλο βάρος στην ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Ψυχικής Υγείας και στη διασύνδεσή της με τις υπόλοιπες υπηρεσίες ΠΦΥ του ΕΣΥ. Διαφορετικά, είπε, «κάθε προσπάθεια μεταρρύθμισης κινδυνεύει να παραμείνει κενό γράμμα και άσκηση επί χάρτου». Ολα αυτά περιλαμβάνονται στο σχετικό νομοσχέδιο, το οποίο θα συνοδευτεί από ένα σχέδιο αναδιοργάνωσης των Τομέων Ψυχικής Υγείας που θα τεθεί σύντομα σε διαβούλευση με τις ΤΟΨΥ (Τομεακές Επιτροπές Ψυχικής Υγείας) όλων των περιοχών της χώρας.

Δεν έχουμε στρατηγικό σχεδιασμό
Τη διαπίστωση ότι στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα σχέδιο νόμου για τη διοικητική μεταρρύθμιση και αποκέντρωση των δομών ψυχικής υγείας, χωρίς όμως να υπάρχει στρατηγικός εθνικός σχεδιασμός, έκανε ο καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ψυχίατρος – ψυχαναλυτής, επιστημονικός διευθυντής της ΕΠΑΨΥ κ. Στέλιος Στυλιανίδης. «Θα έλεγα ότι ο υπουργός έκανε μια γενική διακήρυξη, η οποία είχε αναγγελθεί και πέρυσι στο ίδιο συνέδριο, με τις βασικές αρχές της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Δηλαδή, την προσπάθεια εξεύρεσης συναινέσεων και την εγκατάλειψη της ασυλικής περίθαλψης προς όφελος της κοινοτικής ψυχιατρικής φροντίδας, ενώ τόνισε ότι το πρώτο βήμα είναι η αλλαγή της διοικητικής δομής και η αποκέντρωση. Θα δοθούν ουσιαστικές αρμοδιότητες στις περιφερειακές διοικήσεις μέσα από τη συγκρότηση ενός λεπτομερειακού σχεδίου και τόνισε ότι το σύνολο του διαβήματος αυτού για τη μεταρρύθμιση αποτελεί ένα σοβαρό πολιτικό ζήτημα, στο επίκεντρο του οποίου πρέπει να υπάρχει ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων. Κατά τη γνώμη μου, όπως επανέλαβα και στο συνέδριο, αυτή είναι μια πολύ γενική διατύπωση ενός προγραμματικού λόγου και γι’ αυτό διατύπωσα μια σειρά παρατηρήσεων με τις οποίες συμφώνησαν και οι εκπρόσωποι του υπουργείου. Με πιο σημαντική να ψηφιστεί το νομοσχέδιο για την οργάνωση του συστήματος με αναγκαίες διορθώσεις που θα το καθιστούν πιο λειτουργικό, αποτελεσματικό και λιγότερο γραφειοκρατικό. Το νομοσχέδιο κινείται προς μια κατεύθυνση εκδημοκρατισμού και αποκέντρωσης του συστήματος, υπό την προϋπόθεση ότι θα μπορέσει να υπάρξει δυνατότητα στελέχωσης, υποστήριξης, λειτουργικών εξόδων, με πρόβλεψη εθνικών πόρων ή πόρων από το ΕΣΠΑ. Ωστόσο έχει τεράστια σημασία ποια άτομα θα αναλάβουν τη στελέχωση αυτού του αποκεντρωμένου συστήματος» σχολίασε.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο καθηγητής Ψυχιατρικής, πρύτανης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Nova της Λισαβόνας και συντονιστής της Joint Action on Mental Health and Wellbeing (Δράσης για την ψυχική υγεία) της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κ. José Miguel Caldas de Almeida. Οπως είπε, οι διακηρύξεις αρχών και στόχων για μια πολιτική ψυχικής υγείας δεν έχουν πια καμία σημασία αν δεν συνοδεύονται από σχέδιο δράσης, χρονοδιάγραμμα, εκτίμηση πόρων, αναγκών και μεθοδολογία εφαρμογής κάθε σχεδίου δράσης.Από την πλευρά της, η κυρία Marie-Anne Paraskevas, γενική διευθύντρια Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Senior Policy Officer, DG Employment, Social Affairs and Inclusion, European Commission), αφού περιέγραψε την πολιτική που ασκεί η Κομισιόν, αναφέρθηκε στο ελληνικό πρόγραμμα λέγοντας: «Περιμένουμε στρατηγικό πρόγραμμα, εκτίμηση αναγκών, σαφή κατανομή πόρων. Οχι επένδυση πόρων από το ΕΣΠΑ σε νέες δομές, αλλά  ενίσχυση αυτών που ήδη υπάρχουν. Οχι άλλο προσωπικό, αλλά ενίσχυση του ήδη υπάρχοντος προσωπικού, και δεν έχουμε δει τίποτε από όλα αυτά».

Νέοι χρόνιοι πάσχοντες και στις ακούσιες νοσηλείες
Στο πλαίσιο του συνεδρίου, διοργανώθηκε στρογγυλή τράπεζα με αντικείμενο τα δικαιώματα των ατόμων με ψυχιατρικά προβλήματα που δεν έχουν φωνή, τους «αποκλεισμένους του κοινωνικού αποκλεισμού» στον χώρο της ψυχικής υγείας.Οπως ειπώθηκε, η ακούσια νοσηλεία πάντα αποτελούσε ένα αμφιλεγόμενο θέμα στην ψυχιατρική, λόγω των περιορισμών που επιβάλλει στα δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων, της στέρησης της ελευθερίας και της αυτονομίας τους, της προσβολής της αξιοπρέπειάς τους και του στιγματισμού των ίδιων και της οικογένειάς τους.Στο πλαίσιο αυτό, παρουσιάστηκε η «Μελέτη ακούσιων νοσηλειών στην Αθήνα» (ΜΑΝΑ). Πρόκειται για ένα ερευνητικό πρόγραμμα (2011-2016) το οποίο υλοποιείται από την ΕΠΑΨΥ και το Πάντειο Πανεπιστήμιο υπό την επιστημονική ευθύνη του καθηγητή κ. Στέλιου Στυλιανίδη.Η προσπάθεια αυτή έχει απώτερο στόχο να αναδειχθεί το ζήτημα των ακούσιων νοσηλειών σε θέμα υψίστης σημασίας στην ατζέντα της πολιτικής για την ψυχική υγεία.Από την έρευνα προκύπτει ότι το 2011 το 57,4% των νοσηλειών του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής (Δαφνί) ήταν ακούσιες, με το 69,8% αυτών να ενεργοποιούνται από συγγενικά πρόσωπα και το 30,2% να εκτελούνται αυτεπάγγελτα. Στο 55% των περιπτώσεων ακούσιας νοσηλείας στο ΨΝΑ, αιτία ενεργοποίησης είναι η «επιθετικότητα» και στο 34,2% η «ασυνέχεια στην φαρμακευτική αγωγή»,παράγοντες οι οποίοι δεν αποτελούν απαραίτητα στοιχεία ψυχοπαθολογίας του ατόμου, αλλά συχνά αποδίδονται στην αντίληψη του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος, στα κενά στην περίθαλψη και σε έλλειμμα συνέχειας στη φροντίδα στην κοινότητα. Ωστόσο, ανησυχία προκαλεί το εύρημα πως από το 2012 και μετά το ποσοστό των ακούσιων νοσηλειών αυξάνεται ραγδαία: από 56,6% το 2012 σε 63,5% το 2013 και 74,5% το 2014. Το 23,1% βρέθηκε να επανεισάγεται σε ψυχιατρικό νοσοκομείο ή ψυχιατρικό τμήμα γενικού νοσοκομείου εντός δύο ετών από το εξιτήριο – από αυτούς, το 61,3%  επανεισήχθη ακούσια, ενώ ο ένας στους τρεις (33,3%) επανεισήχθη περισσότερες από μία φορές.Η μελέτη κοόρτης διήρκεσε τρία χρόνια και πραγματοποιήθηκε στο Γ’ Τμήμα του ΨΝΑ. Οι ερευνητές αναφέρονταν στην ίδια ομάδα ασθενών – 631 ασθενείς – οι οποίοι παρακολουθούνταν για δύο χρόνια (2012-2014) και καταγράφονταν όλα τα στοιχεία που τους αφορούσαν.

«Η έρευνα», σχολίασε ο κ. Στυλιανίδης, «μας έδειξε, πρώτον, ότι έχουμε μια συντριπτική αύξηση του ποσοστού των ακουσίων νοσηλειών. Οτι οι ομάδες του ΨΝΑ, και αυτό είναι ένα σημαντικό μήνυμα, με τα λιγοστά μέσα που διαθέτουν, επιτελούν ένα έργο βελτίωσης της συμπτωματολογίας των ασθενών. Τι συμβαίνει όμως στην πορεία; Βελτιώνεται κατά τη νοσηλεία η συμπτωματολογία αυτών των ασθενών, αλλά με την έξοδό τους δεν έχουν καμία συστηματική συνέχεια στην ψυχιατρική τους φροντίδα. Οπότε, «χάνονται», το 23,3% επανεισάγεται σε ψυχιατρικό νοσοκομείο και από αυτούς ο ένας στους τρεις περισσότερο από μία φορές. Εχουμε, δηλαδή, το φαινόμενο«περιστρεφόμενης πόρτας» και, επομένως, νέων χρονίων, όχι μόνον στις εκούσιες νοσηλείες αλλά και στις ακούσιες».

Tα αίτια
Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Στυλιανίδη, «η αύξηση της ακούσιας νοσηλείας οφείλεται στο ότι παρά την επένδυση που έχει γίνει στη χώρα μας στην ψυχιατρική μεταρρύθμιση, δεν έχουμε σύστημα  υπηρεσιών ψυχικής υγείας συνεκτικά οργανωμένο, αλλά ένα άθροισμα υπηρεσιών κατακερματισμένο, χωρίς ηγεσία, χωρίς στόχο, χωρίς παρακολούθηση και αξιολόγηση. Δεύτερον, έχουμε να κάνουμε με ένα μη συγκυριακό φαινόμενο. Απλώς, λόγω της κρίσης, τα όρια στις αντοχές των οικογενειών ξεπερνιούνται, οπότε καταφεύγουν, σε ποσοστό σύμφωνα με την έρευνα 70%, στον εισαγγελέα προκειμένου να νοσηλεύσουν το άρρωστο μέλος τους».

Περιοριστικά μέτρα
Ο ένας στους τέσσερις καθηλώνεται κατά τη νοσηλεία του
Όσον αφορά τα περιοριστικά μέτρα στην αναγκαστική νοσηλεία,σχετική έρευνα σε ένα Τμήμα Ψυχιατρικού Νοσοκομείου και σε ένα Ψυχιατρικό Τμήμα Γενικού Νοσοκομείου στην Αττική από τον Νοέμβριο του 2015 κατέδειξε ότι το 25% των ασθενών αυτών καθηλώθηκε μηχανικά κατά τη νοσηλεία του.Ενδεικτικά αναφέρεται ότι από τις 3/11/2015 ως τις 9/9/2016 στο Ψυχιατρικό Τμήμα του Γενικού Νοσοκομείου πραγματοποιήθηκαν 212 εισαγωγές ασθενών, εκ των οποίων 67 ήταν εκούσιες εισαγωγές, 145 ακούσιες εισαγωγές (68,4%) και καθηλώθηκε το 25% των ακούσιων ασθενών. Το ίδιο χρονικό διάστημα, στο Τμήμα του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου πραγματοποιήθηκαν 250 εισαγωγές ασθενών, εκ των οποίων οι 105 ήταν εκούσιες εισαγωγές, οι 145 ακούσιες (58%) και καθηλώθηκε το 21% των ακούσιων ασθενών.Σημειώνεται ότι το «ανοικτό» ή «κλειστό» Τμήμα δεν φαίνεται να επηρεάζει τα παραπάνω, ενώ, αντίθετα, η έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού, το έλλειμμα κατάλληλης εκπαίδευσης και η δυσκολία εφαρμογής τεχνικών αποκλιμάκωσης φαίνεται να επηρεάζουν τη χρήση αυτού του καταναγκαστικού μέτρου σε ασθενείς.Τα αποτελέσματα αυτά, πέραν της ποσοτικής αύξησης των αναγκαστικών νοσηλειών και αυτής των μηχανικών καθηλώσεων στα ψυχιατρικά τμήματα, αναδεικνύουν δομικές δυσλειτουργίες σε όλο το «σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας» στη χώρα μας.Οι ερευνητές υπογραμμίζουν τη σοβαρότητα του θέματος – ομοίως και ο επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα κ. Nils Muižnieks με επιστολή του στα υπουργεία Υγείας και Εργασίας στις 17/8/2016 -, το οποίο συσχετίζουν με το έλλειμμα δημοκρατίαςστη διαχείριση των συγκεκριμένων – και όχι μόνο – ασθενών.

ΝΟΜΟΣ 2071/92
Πολύ καλός για να… εφαρμοστεί
«Θεωρούμε αυτονόητο τον κοινωνικό αυτοματισμό, που πλέον έχει γίνει κυρίαρχος στην ελληνική πραγματικότητα, μεταξύ δικαστικού και ψυχιατρικού συστήματος» λέει ο κ. Στυλιανίδης. «Ο νόμος 2071/92, που αναμόρφωσε εξ ολοκλήρου τον θεσμό της ακούσιας νοσηλείας, ήταν ένας δημοκρατικός νόμος.Υπό μία προϋπόθεση: να εφαρμόζεται! Οι νεοτερισμοί του νόμου, στην πράξη, φάνηκαν εξαιρετικά δύσκολα αφομοιώσιμοι, τόσο από τους ψυχιάτρους όσο και από τη διοίκηση και τη Δικαιοσύνη. Οι αντιδράσεις, λοιπόν, από το ’92 μέχρι σήμερα, κινήθηκαν σε μια ελάχιστα εναρμονισμένη κατεύθυνση με το νέο σύστημα.Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την τήρηση των αυστηρών προθεσμιών – σε δέκα ημέρες πρέπει να γίνει δίκη – για τη στέρηση ελευθερίας ενός ατόμου. Επομένως, αυτή η διοικητική πρακτική εξελίσσεται ερήμην του νόμου και σε βάρος, πάντα, των δικαιωμάτων του ατόμου. Και έτσι η αυτονόητη σε ένα κράτος δικαίου αρχή ότι κανείς δεν στερείται την ελευθερία του χωρίς μια σοβαρή δίκη έφτασε, στην πράξη, να είναι ζητούμενο στη χώρα μας».

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ

«Thinking is fighting» έγραφε η Βιρτζίνια Γουλφ. Αυτό που ίσως μας μένει είναι να προσπαθούμε να φωτίσουμε ένα τέτοιο φαινόμενο βίας και φανατισμού από μια άλλη οπτική γωνία, ψυχολογική και ψυχαναλυτική, και να διατυπώσουμε ορισμένες σκέψεις για τη μακροπρόθεσμη αντιμετώπισή του. 

Η επικείμενη ένταση του μεταναστευτικού και του προσφυγικού κύματος ήταν προβλήματα ορατά από τότε που οι συμμαχικές δυνάμεις διέλυσαν το Ιράκ, το Αφγανιστάν και προκάλεσαν ένα χάος στον ευρύτερο αραβο-μουσουλμανικό κόσμο, με αντίστοιχα γεωπολιτικά και οικονομικά οφέλη για τις μεγάλες δυτικές δυνάμεις. Επίσης ορατή ήταν και η διόγκωση του φανατισμού.

Η πολιτική ελίτ της Δύσης αλλά και η πλειοψηφία των διανοητών αδυνατεί να καταλάβει κάτι θεμελιακό: Ποιος είναι ο εχθρός, πού βρίσκεται ο εχθρός, ποιοι είναι οι ψυχολογικοί μηχανισμοί που καθιστούν φανατικούς τρομοκράτες χιλιάδες νέους 2ης και 3ης γενιάς των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων που απαξιώνουν τις αρχές του Διαφωτισμού και του κοσμικού κράτους και συγκροτούν την ταυτότητά τους μέσα από την αγάπη του μίσους;

Οπως εύστοχα παρατηρεί ο ισραηλινός συγγραφέας Αμος Οζ πρόκειται «για την παλιά διαμάχη μεταξύ φανατισμού και πραγματισμού, μεταξύ φανατισμού και πλουραλισμού, μεταξύ φανατισμού και ανεκτικότητας. Αν πιστεύω ότι κάτι είναι κακό, θα το εξοντώσω μαζί με ό,τι το περιβάλλει». Ο φανατισμός προϋπάρχει του Ισλάμ, του χριστιανισμού, του ιουδαϊσμού, των κυβερνήσεων, των κρατών, προϋπάρχει οποιασδήποτε ιδεολογίας ή θρησκείας στον κόσμο. Ο φανατισμός, όπως και το κακό, είναι αυτό που αποτελεί σε όλους μας το πιο οικείο και το πιο ανοίκειο κομμάτι του εαυτού μας.

Ο φανατικός απεχθάνεται τη ματιά στον εσωτερικό του κόσμο, απεχθάνεται τη σκέψη, την κριτική, τον αναστοχασμό, την αλλαγή. Μισεί την αβεβαιότητα της αλλαγής με την εξαίρεση ότι θέλει να αλλάξει εμάς.

Υπάρχει σημαντική επιστημονική τεκμηρίωση ανάμεσα στη σχέση ταπείνωσης, ντροπής, περιθωριοποίησης, φανατισμού και κοινωνικού αποκλεισμού και βίας. Η φονταμενταλιστική ισλαμική ιδεολογία βρίσκει γόνιμο έδαφος για προσηλυτισμό σε προσωπικότητες που είναι ευάλωτες και δυσλειτουργικές, όπως οι νέοι άνδρες και γυναίκες που πάσχουν από οριακή ή αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας. Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, η φτώχεια, οι κοινωνικές ανισότητες, η ταπείνωση ή το βίωμα της κατωτερότητας απέναντι στην κουλτούρα της δυτικής μεγαλούπολης δεν υποδηλώνει ότι υπάρχει μια γραμμική-αιτιώδης σχέση με τον φανατισμό. Τα πράγματα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα. Ωστόσο η συνάντηση της ατομικής και ομαδικής ψυχοπαθολογίας, όπως άτομα με εύθραυστη ταυτότητα και ασταθή εικόνα εαυτού, με «ειδικές»κοινωνικές συνθήκες αποτελεί ένα ιδανικό υπόβαθρο για προσηλυτισμό.

Τέτοιες προσωπικότητες υιοθετούν σύντομα και αβίαστα μια πρωτόγονη εξιδανίκευση και ταύτιση με τον θεϊκό πατέρα, βιώνουν την ευφορία της θυσίας σαν μια υπερβατική μυστικιστική εμπειρία. Ετσι επιτελείται ένας βίαιος μετασχηματισμός του μίσους ενάντια στον εαυτό και του φθόνου απέναντι στη διαφορετικότητα, ως ταύτιση και αγάπη προς το θείο. Το «δυτικό ξένο» μας μολύνει, μας απειλεί, έλεγε ένας νέος τζιχαντιστής σε έναν παλαιστίνιο ψυχίατρο. Ενας εκπαιδευτής τρομοκρατών αφηγείτο μιλώντας για την ταπείνωση ως κίνητρο εκδίκησης στους νέους εκπαιδευόμενους: «Πολλή από τη δουλειά έχει ήδη γίνει, λόγω όλων αυτών που υποφέρει ο κόσμος. Μόνο 10% γίνεται από εμένα. Η οδύνη και η εξορία δίνουν στο άτομο 90% από αυτά που χρειάζεται για να γίνει ένας μάρτυρας».

Καταλαβαίνουμε ίσως καλύτερα γιατί η ταύτιση με το θείο μάς προστατεύει από το βίωμα της απώλειας και του πένθους. Συνεπώς, το ολίσθημα σε μια παρανοϊκή θέση του ψυχισμού γίνεται ευκολότερο. Το πρόσταγμα της προκρούστειας φαντασίωσης του φανατικού είναι «Εάν δεν ενταχθείς στην εικόνα του εαυτού μου, θέση και αξία που σου ορίζω εγώ ο θύτης, σε εξαφανίζω». Το βασικό κίνητρο παραμένει η ένωση με τον Θεό, με το ιδεώδες του αιωνίου παραδείσου, με το υπερβατικό και όχι μόνο ο φθόνος, η οργή και η εκδίκηση.

Στην ουσία περιγράφουμε ένα κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο στις μεταμοντέρνες δυτικές κοινωνίες όπου ο κοινωνικός δεσμός, η νοηματοδότηση, η πολύπλοκη έννοια της υποκειμενοποίησης είναι δομικά ελλειμματικές. Το χάος που προέρχεται από τις εύθραυστες ταυτότητες των ατόμων, την αδυναμία να συμβολοποιούν την απουσία, να βιώνουν ήρεμα το έλλειμμα, δείχνει ότι τα αίτια είναι βαθύτατα.

Τι να κάνουμε λοιπόν; Υπάρχει επείγουσα ανάγκη, πέρα από συμψηφισμούς και στρατιωτικές επεμβάσεις, να ξανασκεφτούμε τις δυνατότητες αλλαγής του πλαισίου μέσα στο οποίο ζει ο «αόρατος εσωτερικός εχθρός». Με την ενδυνάμωση του διαλόγου σε δυτικό πολιτισμικό πλαίσιο με τους μετριοπαθείς Μουσουλμάνους και την ενίσχυση του λόγου των εκκοσμικευμένων θρησκευτικών ηγετών και διανοητών τους.

Ο βασικός στόχος είναι ο περιορισμός των νέων στρατολογήσεων φανατικών. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να μην ενισχυθεί η συνεργασία των πολυεθνικών δυνάμεων για τον έλεγχο της πληροφορίας. Μοιάζει αδιανόητο ότι ο πόλεμος ενάντια στο φρικαλέο ΙSIS να διεξάγεται από τους δυτικούς συμμάχους χωρίς τη συμμετοχή των υπόλοιπων ισλαμικών κρατών, που είτε μένουν αμέτοχα είτε επιδεικνύουν μια ύποπτη ανοχή στη δράση του. Είναι επείγον να ξανασκεφτούμε την εκ βάθρων οικοδόμηση του ευρωπαϊκού χώρου με νέους κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτισμικούς όρους, πέρα από τον φόβο, τον πανικό, την οργή και την απόσυρση που δημιουργεί η ισλαμική τρομοκρατία. Αυτή η Ευρώπη ή θα αλλάξει ή θα αυτοκαταστραφεί σαν ενιαίος χώρος παρασύροντας στο χαοτικό τέλμα της και τον μεταναστευτικό και προσφυγικό φονταμενταλισμό. Η ήττα της συλλογικής νοηματοδότησης αυτού που συμβαίνει είναι ίσως το μεγαλύτερο πλήγμα για το μέλλον μας.

Ο κ. Στέλιος Στυλιανίδης είναι καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών,
ψυχίατρος-ψυχαναλυτής.