Κατηγορία: Δημοσιεύσεις
Άρθρο:
Μια ψυχιατρική παρέμβαση: Ένας, δύο, πολλοί Joker (Σ. Στυλιανίδης | tvxs.gr 21/10/2019)
Πηγή: tvxs.gr
Ο φαύλος κύκλος ψυχικής διαταραχής – κοινωνικού αποκλεισμού – αδιεξόδου γίνεται όλο και πιο ορατός όσο μεγαλώνει η φτώχεια και μικραίνει το κράτος πρόνοιας. Ένας ψυχικά ασθενής μπορεί να περάσει τις κόκκινες γραμμές της κοινωνικής ορθότητας αν βρεθεί αβοήθητος, απομονωμένος και αντιμέτωπος με αλλεπάλληλες ταπεινώσεις και ματαιώσεις.
Ένας από τους λόγους που η ταινία Joker προκάλεσε τέτοια ένταση είναι ότι αναδεικνύει με έναν συγκλονιστικό τρόπο τη δύναμη της συνάντησης της ψυχικής ασθένειας με την κοινωνική οδύνη και την κοινωνική αλλοτρίωση.
Ότι έφτασαν κάποιοι υπάλληλοι του ΥΠΠΟ να καλέσουν σε παρέμβαση την ΕΛΑΣ και κάποιοι παρατηρητές να χειροκροτήσουν κάνει την ταινία εμβληματική και απόλυτα συμβολική των αρχετυπικών φόβων που προκαλεί η πιθανότητα ταύτισης με τους “καταραμένους” που πολλοί θέλουν να τους αφανίσουν, νομίζοντας ότι έτσι θα αφανίσουν τον κίνδυνο να πέσουν και αυτοί στο ίδιο πηγάδι.
Η φωλιά του κούκου δεν είναι πια μόνο το ψυχιατρείο αλλά η ίδια η κοινωνία με τις ακραίες ανισότητες, με τους μηχανισμούς αποκλεισμού της διαφορετικότητας, με την περιθωριοποίηση των οικονομικά αδύναμων, με τον εξαναγκασμό των “κάτω” σε αγώνα επιβίωσης και όχι πραγματικής ζωής.
Το φιλμ μας βάζει από την αρχή σε μια θέση μεταξύ αποστροφής και σαγήνης, μπροστά στην συνταρακτική εικόνα του Χοακίν Φίνιξ στο ρόλο του Αρθουρ Φλεκ. Λέει κάπου: “Ελπίζω ο θάνατός μου να έχει μεγαλύτερο νόημα απ’ όσο η ζωή μου” και “Ελπίζω νεκρός να μαζέψω περισσότερα κέρματα απ’ όσα ζωντανός”.
Υπάρχει πιο αξιόπιστη διατύπωση για την υπαρξιακή του απελπισία από αυτές τις δύο φράσεις; Η κοινωνία θέλει με κάθε τρόπο να κανονικοποιήσει τη θορυβώδη και ανοίκεια ψυχική διαταραχή. Ο Joker το βιώνει με δραματικό τρόπο λέγοντας: “Το παράξενο είναι ότι ζητούν από εμάς που έχουμε κάποια ψυχική διαταραχή να συμπεριφερόμαστε σαν να μην την έχουμε”.
Το ψυχικό έργο που απαιτείται για να παραστήσει κάποιος με τόσο έντονη ψυχική οδύνη τον “κανονικό” είναι τεράστιο, εξαντλητικό, απάνθρωπο. Είναι αυτή η διαδικασία απανθρωποποίησης, συνδυασμός κοινωνικού στιγματισμού και αυτοστιγματισμού, που συναντά την ψυχική διαταραχή.
Η διαταραχή πολλαπλής προσωπικότητας αποσυνδετικού τύπου είναι και σπάνια και αμφιλεγόμενη. Ο Τζόκερ αναγκάζεται να επιλέξει μια προσωπικότητα που χαμογελά διαρκώς, που αρνείται να κλάψει, αρνείται να πονέσει, προσπαθώντας να κάνει, ανεπιτυχώς, τους άλλους να γελάσουν. Η άλλη προσωπικότητα, βαθιά καταθλιπιτική, αναπτύσσεται μέσα από την παθολογική εξάρτηση από μια ανήμπορη μητέρα, η οποία δίνει την εντύπωση ότι παρασύρει τον γιο της σε ένα μελαγχολικό βάραθρο. Η αγωνιώδης αναζήτηση του άγνωστου πατέρα επιδεινώνει σε ακραίο βαθμό τη ματαίωση και την απελπισία.
Ο Joker αναρωτιέται στην κοινωνική λειτουργό που συναντά για να πάρει τα φάρμακά του “αν υπήρξε ποτέ”. Το υπαρξιακό αυτό κενό σχετίζεται με την μη εγγραφή του, συμβολική και πραγματική, σε έναν κοινωνικό χώρο, σε μια οικογένεια, σε ένα υποστηρικτικό δίκτυο. Όταν οι προσπάθειες επαγγελματικής επιβίωσης πέφτουν στο κενό, όταν η ταπείνωση, ο εξευτελισμός, η εξαθλίωση υπερβαίνουν κάθε όριο, όταν δεν έχει πια πρόσβαση σε φάρμακα, τότε ο Joker αποφασίζει να αντιδράσει φθάνοντας στα άκρα. Σκοτώνει για να υπάρξει ο ίδιος, για να δώσει κάποιο νόημα στη ζωή του, τιμωρώντας -παράλογα- αυτούς που τον ταπείνωσαν.
Ποια είναι η απάντηση που δίνει η κοινωνία σε μια τέτοια παρέκκλιση; Σχεδόν καμία. Η κοινωνική λειτουργός κάνει στερεότυπα και μηχανικά τη δουλειά της, αδυνατεί να ακούσει τον άνθρωπο που έχει απέναντί της και απλά μεσολαβεί, γραφειοκρατικά, για να παίρνει τα φάρμακά του. Ωστόσο, και αυτή η πενιχρή βοήθεια παύει να υπάρχει γιατί καταργείται η υπηρεσία της. Το κοινωνικό κράτος σε ένα φιλελεύθερο ανταγωνιστικό περιβάλλον είναι ένα περιττό έξοδο. Όλα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο εξορθολογισμού προς όφελος της οικονομικής «ανάπτυξης». Οι κολασμένοι είναι περιττό βάρος. Όπως και το κοινωνικό κράτος και οι υπηρεσίες υγείας και ψυχική υγείας, που θα έπρεπε να τους στηρίζουν. Who cares?
Η κοινωνική εντολή που δίνεται στην ψυχιατρική και στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι αυτή του κοινωνικού ελέγχου της διαφορετικότητας μέσα από διαγνωστικές-ψυχιατρικές ταξινομήσεις. Τα ταξινομητικά συστήματα της ψυχιατρικής μοιάζουν ανεπαρκή να απαντήσουν σε μια τέτοια πολυπλοκότητα η οποία κρύβεται πίσω από τη διάγνωση.
Η συνάντηση ψυχικής διαταραχής και κοινωνικής οδύνης στην εποχή της μετανεωτερικότητας, της ρευστότητας των κοινωνικών δεσμών, θέτει μια σειρά από ερωτήματα τα οποία μια νέα κλινική και ψυχοπαθολογική προσέγγιση οφείλει να απαντήσει. Ήδη το 1961 ο Φουκώ προφητικά έγραφε: “Στην εποχή μας η τρέλα φιμώνεται μέσα στη μακαριότητα μιας επιστημονικής γνώσης η οποία την αναλύει τόσο υπερβολικά ώστε στο τέλος την ξεχνάει”
Ο τρελός είναι σίγουρα τρελός αλλά την ίδια στιγμή είναι και όμοιος. Και εφόσον είναι ένας όμοιος, η αλήθεια της τρέλας μπορεί να είναι η αλήθεια της ίδιας της υποκειμενικότητας.
Οι Joker καθρεφτίζουν την ίδια την ανεπάρκεια, τη φτώχεια και το έλλειμμα, τόσο της ψυχιατρικής φροντίδας όσο και της ίδιας της επιστημολογικής βάσης της ψυχιατρικής. Χρειάζεται επειγόντως μια νέα κλινική προσέγγιση και μια νέα ηθική στη δόμηση μιας εναλλακτικής προσέγγισης της ψυχιατρικής φροντίδας, η οποία να λαμβάνει υπόψη ότι η οδύνη δεν εκφράζεται μόνο ατομικά ούτε με όρους απλουστευτικής διάγνωσης, αλλά σε κοινωνικό δίκτυο, σε μια δεδομένη ιστορική πραγματικότητα.
Το πολιτισμικό και κοινωνικό περιβάλλον διαμορφώνει τα ίδια τα ψυχιατρικά συμπτώματα και την κοινωνική έκφρασή τους.
Ποια πρέπει να είναι τα συστατικά στοιχεία αυτής της νέας κλινικής προσέγγισης;
- Η διαπίστωση ότι πίσω από την οποιαδήποτε θορυβώδη συμπτωματολογία υπάρχει μια αφήγηση και μια δυνατότητα κατανόησης της δυσφορίας, του αδιεξόδου που μπορεί να εκφράζει ένα άτομο μέσα από τα συμπτώματά του.
- Η προσπάθεια γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ διάγνωσης-προτεινόμενης θεραπείας και πραγματικού κοινωνικού πλαισίου στο οποίο ζει το άτομο που θέλουμε να βοηθήσουμε με το εξατομικευμένο πλάνο που του προτείνουμε.
- Όταν οι υπηρεσίες δεν επαρκούν, όταν οι πόροι δεν είναι ποτέ αρκετοί, όταν δεν υπάρχει κάλυψη από την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, όταν οι κοινωνικοί δεσμοί είναι ρευστοί και εφήμεροι, τότε πρέπει να εφεύρουμε έξυπνες και ευέλικτες απαντήσεις σε δίκτυο οι οποίες να έχουν κάποιο νόημα για τη ζωή του ατόμου.
- Η περιθωριοποίηση και οι κοινωνικές ανισότητες δεν μπορούν να ενταχθούν στην προκρούστεια κλίνη της ψυχιατρικής διάγνωσης. Η ψυχιατρική φροντίδα οφείλει να αλλάξει και να απαντήσει στις σύγχρονες προκλήσεις και τα νέα αιτήματα: Ναρκισσιστικές διαταραχές, παθολογία του κενού, εξάρτηση από το διαδίκτυο, συγκάλυψη της ενδοοικογενειακής βίας, συν-νοσηρότητα, ιατρικοποίηση μέσω φαρμακοβιομηχανίας κάθε ψυχικής οδύνης, παθολογίες εικόνας σώματος.
Το σώμα εκτός από αντικείμενο ερωτισμού, σεξουαλικότητας, αυτοθαυμασμού, σαγήνης πρέπει να γίνει και “δημόσιο”. Πρέπει να εφεύρουμε έναν λόγο κατανοητό που να κινητοποιεί συνέργειες, δίκτυα αλληλεγγύης, να υποστηρίζει τη λογική, την ανθρωπιά, τη δημιουργία κοινωνικών δεσμών.
Πρέπει ο λόγος και το βίωμά μας να συνδέει τις απαντήσεις μας απέναντι στους κοινωνικά αποκλεισμένους σαν φορέας νοήματος αλλαγής και αφύπνισης από την παθητικότητά μας. Αν αυτό δεν γίνει με όρους διαφωτισμού και κοινωνικής αλληλεγγύης, τότε η ξενοφοβία, ο ρατσισμός, ο φονταμενταλισμός, ο εκφασισμός της κοινωνίας, αλλά και η αυτοκαταστροφικότητα θα επικρατήσουν οριστικά.
Ακόμη και αν οι ανήλικοι δεν δουν τον Joker στο σινεμά, θα τον δουν στο δρόμο.
* Ο Στέλιος Στυλιανίδης είναι Καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών της Αθήνας. Έλαβε την ειδικότητα της Ψυχιατρικής στη Γαλλία (Paris XII). Είναι ιδρυτής και Επιστημονικός Διευθυντής (2005-2015) της Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (Ε.Π.Α.Ψ.Υ.).
Δρ. Στέλιος Στυλιανίδης: «Η Ψυχική Υγεία στην Ελλάδα είναι ο φτωχός συγγενής. Έχουμε το αρνητικό ρεκόρ της Ευρώπης», της Τζίνας Δαβιλά
Πηγή: iporta.gr
Το ευαίσθητο κομμάτι της Ψυχιατρικής απαιτεί επιστήμονες διορατικούς, ενεργητικά ευαίσθητους, οξυδερκείς, με το βλέμμα στραμμένο τόσο στους ψυχικά ασθενείς, όσο και στον τρόπο εκπαίδευσής του κοινωνικού πλαισίου για την επανένταξή τους στην κανονική ζωή. Στην Ελλάδα οι Ψυχίατροι που έχουν εγγενή, μα και επιστημονικό σεβασμό στην Επιστήμη τους και στους ψυχικά ασθενείς είναι λίγοι γι’αυτό και ο τομέας αυτός βρίσκεται ακόμη σε βήμα μετέωρο: εν δυνάμει εξελικτικός, μα εγκλωβισμένος σε γρανάζια της χώρας μας. Πολιτικά, Κοινωνικά, συνεργατικά. Ο Καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κος Στέλιος Στυλιανίδης, Ψυχίατρος-Ψυχαναλυτής και Ιδρυτής ιδρυτής/ Επιστημονικός Διευθυντής (2005-2015) της Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας και την ημερίδα που διοργάνωσε η ΠΑΝΑΚΕΙΑ, Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία, πρότυπη Δομή Ψυχικής Υγείας στη Ρόδο υπό τον Δρ Αναστάσιο Πλατή, φιλοξενήθηκε στην εκπομπή «Πρόσωπα και Τραγούδια» του «Παλμού 99.5» στις 14 Οκτωβρίου 2019. Τον ευχαριστώ θερμά για τον διαφωτιστικό τρόπο που προσέγγισε τούτο τον δύσκολο τομέα των Ψυχικά Ασθενών. Στο τέλος ακολουθεί το ηχητικό αρχείο.
ΤΔ
«Κάθε 40 δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος στον πλανήτη αυτοκτονεί. Ιλιγγιώδες το νούμερο.
Πολλά πράγματα μπορούν να γίνουν ώστε να μην φτάνουν οι άνθρωποι σ’ένα ακραίο σημείο, τερματισμού της ζωής τους.
Νησίδες καλής πρακτικής υπάρχουν και στην χώρα μας, όπου δείχνουν ότι μια άλλη ψυχική φροντίδα είναι εφικτή δίπλα στον ασθενή, στην οικογένεια, στον πολίτη και μακρυά από τα απάνθρωπα άσυλα, τη βία και την εγκατάλειψη. Πρακτικές που μας κληροδότησε ο προηγούμενος αιώνας.
Αφορμή για την μεγάλη προσπάθεια της Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στη χώρα μας ήταν το σκάνδαλο της Λέρου τη δεκαετία του 1980. Το άσυλο της Λέρου απετέλεσε την αποθήκη των αποθηκών. Οι αζήτητοι που δεν πληρούσαν τα ιατρικά κριτήρια για το θεραπευτήριο, εστάλησαν στη Λέρο γιατί δεν είχαν πού να τους πάνε. Η «οικονομία» του συστήματος δημιούργησε την αποθήκη ψυχών στη Λέρο που έγινε παγκόσμιο σκάνδαλο και από κει ξεκίνησε και στην Ελλάδα η προσπάθεια μεταρρύθμισης του πώς βλέπουμε την Ψυχιατρική. Αποβιβαστήκαμε νύχτα 13 Οκτωβρίου 1988, με 8 μποφόρ ομάδα Ψυχιάτρων από Ιταλία, Ολλανδία, μια Σκανδιναβική χώρα, Ελβετία, Ελλάδα. Δακρύσαμε όταν το επόμενο πρωϊνό είδαμε οι φύλακες να πλένουν τους γυμνούς εγκλεισμένους με μάνικα από μακρυά για να μην κολλήσουν τη νόσο και να τους πετούν ένα κομμάτι κρέας και ένα κομμάτι ψωμί για να φάνε. Έπεφταν σαν σκυλιά πάνω στο κρέας και το ψωμί. Έκτοτε έχουν γίνει βήματα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μιλάμε για ολοκληρωμένη Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση. Γι’ αυτό μιλώ για μετέωρο βήμα.
Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση την Ελλάδα έχει σοβαρά ελλείμματα. Ακόμα και σήμερα το όλο ενδοψυχιατρικό Σύστημα (Ψυχιατρικά Τμήματα στα Γενικά Νοσοκομεία και στις Δομές που έχουν ιδρυθεί Δρομοκαΐτειο, Δαφνί και Θεσσαλονίκη), δεν λειτουργεί συντονισμένα, συνεκτικά μεταξύ των Φορέων σε συνεργασία με τις κοινοτικές υπηρεσίες. Είναι ένα Σύστημα που δεν λειτουργεί με τις ανάγκες του πληθυσμού, δεν υπάρχει ισότιμη ανάπτυξη σε διάφορες περιοχές, υπάρχουν προβλήματα ηγεσίας (ποιος παίρνει αποφάσεις), έλλειμμα εκπαίδευσης, σοβαρότατα ελλείμματα στη φροντίδα ομάδων-παιδιά, έφηβοι, Γ’ ηλικία (τις αποκαλώ αδικημένες ομάδες)- δεν υπάρχουν μηχανισμοί διασφάλισης και αξιολόγησης αυτού που γίνεται, λίγες έρευνες έχουν γίνει και τέλος υπάρχουν σοβαρά προβλήματα παραβιάσεως των βασικών Δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών. Ένα εξ αυτών είναι ο τεράστιος αριθμός των αναγκαστικών νοσηλειών. Επί του συνόλου 100 νοσηλειών που γίνονται σε ετήσια βάση, πάνω από το 60% γίνεται καταναγκαστικά. Αυτό είναι στίγμα για την ελληνική κοινωνία, άρα είμαστε το αρνητικό ρεκόρ της Ευρώπης .
Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι το σύστημα δεν λειτουργεί και υπάρχει μια εύκολη γραφειοκρατικοποίηση του ζητήματος της αναγκαστικής νοσηλείας, δηλαδή ένας ή δυο συγγενείς πρώτου βαθμού πηγαίνει στον εισαγγελέα λέγοντας ότι το μέλος της οικογένειάς τους αρνείται να θεραπευτεί, ο εισαγγελέας διατάσσει σε ψυχιατρικό κατάστημα και με εισαγγελική εντολή την προσαγωγή του, στη συνέχεια εύκολα συντάσσονται οι ιατρικές βεβαιώσεις όπου πιστοποιούν την επικινδυνότητα του ασθενούς προς τον εαυτό του ή τρίτους και γίνεται η προσαγωγή του ασθενούς σε ειδικό ψυχιατρικό κατάστημα με συνοδεία αστυνομίας και με χειροπέδες. Με αυτό τον τρόπο γίνεται η ένταξη του ασθενούς ακούσια στο ψυχιατρικό τμήμα Γενικού Νοσοκομείου. Δύο παρατηρήσεις:
α) η παθολογία του ασθενούς πάρα πολύ συχνά δεν συνάδει καθόλου με αναγκαστική νοσηλεία. Θα μπορούσε να κρατηθεί στην κοινότητα αν υπήρχαν σοβαρές και αξιόπιστες συνθήκες και να σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς, τους στενούς συγγενείς και το ευρύτερο περιβάλλον, χωρίς να αναγκαστεί ο άνθρωπος να στερηθεί την ελευθερία του.
β) Οι πολιτικοί δεν έχουν καμιά ιδέα για όλο αυτό. Πανικοβάλλονται αν έρθουν οι ίδιοι αντιμέτωποι με δικό τους παιδί. Όταν λόγω χάρη συμβεί ένα οξύτατο επεισόδιο και η λύση είναι μόνο το Ψυχιατρείο ή η μηχανική καθήλωση σ’ένα γενικό τμήμα ψυχιατρικού νοσοκομείου. Αυτό είναι στίγμα για την Ελλάδα στην Ευρώπη του 2019.
Στην ατζέντα του Υπουργείου Υγείας η Ψυχική Υγεία είναι όχι μια άμεση προτεραιότητα, αλλά στο τέλος της ιατρικής λίστας. Είναι ο φτωχός συγγενής σε επίπεδο χρηματοδότηση αλλά και μέριμνας. Ό,τι έγινε στην Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση έγινε μέσα από τον βολονταρισμό μερικών συνάδελφων που το πίστεψαν πολύ εδώ και 35 χρόνια και κατόπιν της πίεσης της ΕΕ. Δεν είχαμε στην Ελλάδα ένα αυτόνομο κίνημα των τοπικών κοινωνιών, εντολής δηλαδή για μείωση του κοινωνικού ελέγχου, των εγκλεισμών, της βίας και παράλληλα ενίσχυση της κοινοτικής φροντίδας.
Επί παραδείγματι δυο συμπεράσματα από τη Ρόδο:
α) έγινε από την ΠΑΝΑΚΕΙΑ μια ημερίδα για την Ψυχική Υγεία. Αν και προσεκλήθησαν, δεν ήταν παρόντα τα βασικά μέλη που στελεχώνουν την Μονάδα Ψυχιατρικής Φροντίδας του Νοσοκομείου Ρόδου, δηλαδή η ηγεσία. Είναι πολύ αρνητικό σημείο. Προσεκλήθηκαν και δεν ήρθαν. Η τοπική κοινωνία θα πρέπει να κουβεντιάσει σοβαρά την έλλειψη συνεργασίας σύμπραξης της εξαιρετικής Μονάδας του κου Αναστασίου Πλατή που είναι αξιόπιστη και αποτελεσματική με τον τομέα της Ψυχιατρικής. Η πολύ καλή δουλειά που γίνεται από την ΠΑΝΑΚΕΙΑ σε επίπεδο κλινικό και αποκαταστασιακό δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη.
β) η απουσία της τοπικής κοινωνίας. Η Ρόδος ήταν και είναι από τα πιο πλούσια νησιά της χώρας. Έχει απίστευτα έσοδα εδώ και δεκαετίες από τον Τουρισμό. Δεν επιτρέπεται να μην χρηματοδοτείται από τους τοπικούς παράγοντες και φορείς της Ρόδου, τοπική αυτοδιοίκηση και Δημόσιο, μια μονάδα κινητής φροντίδας υποβοηθητική της ΠΑΝΑΚΕΙΑ. Επιτρέπεται να μην χρηματοδοτούνται κοινές δράσεις με την ΠΑΝΑΚΕΙΑ; Αυτά δείχνουν ένα έλλειμμα κοινωνικής ευαισθησίας και ευθύνης . Σκύβουμε στο πρόβλημα όταν το ζήτημα είναι κοντά μας. όπως λένε και οι Άγγλοι: «Έξω από την αυλή μου να είναι το πρόβλημα και είμαι Δημοκράτης. Σκύβουμε στο πρόβλημα όταν είναι μέσα στην αυλή μου».
Όταν υπάρχει ένα σχέδιο ολιστικό φροντίδας για τον πάσχοντα και έγκαιρη και πρώιμη παρέμβαση, μπορούμε να έχουμε θετικότερη έκβαση για να μην καταλήγει ο ψυχικά ασθενείς κάθε τρεις και λίγο στο ψυχιατρείο. Αυτό αποτελεί και το στίγμα για τον ίδιο και την οικογένεια και κυρίως για τη δική του αυτοεκτίμηση.
Αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση: στη ψυχική και μάλιστα σοβαρή ψυχική διαταραχή τίποτα δεν είναι εύκολο. Αλλά έχουν αποδείξει οι καλές πρακτικές του εξωτερικού και της Ελλάδας ότι αν υπάρχουν μια σειρά από παράγοντες, δηλαδή μια πρόθυμη και καλά εκπαιδευμένη ομάδα ψυχικής υγείας, διακλαδική με όλες τι ειδικότητες γιατρό ψυχίατρο, ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό, κοινοτικό νοσηλευτή και εθελοντές λογοθεραπευτή λ.χ, αν υπάρχει κοινοτική στήριξη (να έχει υποστηρικτικό δίκτυο), να μπορεί ο ασθενής να εκφράσει την τρέλα του χωρίς στιγματισμό, όταν εξέρχεται από το τούνελ της υποτροπής της ασθένειάς του με ψυοθεραπεία να μην συναντά σκληρότητα, θυμηδία, γέλωτα, απόρριψη, κοινωνικό αποκλεισμό γιατί η υποτροπή δεν είναι μια ισόβια κατάσταση. Αυτό του δημιουργεί ανασφάλεια και δημιουργείται ένα φαύλος κύκλος που είναι στο χέρι μας να τον σπάσουμε. Στο άσυλο είναι όλα εύκολα, υπό έλεγχο με βαρύτατες δόσεις φαρμάκων και μηχανικές καθηλώσεις. Η δουλειά του ψυχιάτρου είναι βγαίνει από το άσυλο και αναμετριέται με όλες τις δυσκολίες που προανέφερα χρησιμοποιώντας μια μεθοδολογία σοβαρή που μπορεί να ανατρέψει την κατάσταση προς όφελος των ασθενών. Υπάρχει ευθύνη της κοινωνίας.
Η περίπτωση Τοπαλούδη: Δεν έχει συζητηθεί σοβαρά από τα Ροδιακά μέσα τι είναι αυτό που γέννησε κάτι τέτοιο. Οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας είναι πιο επικίνδυνοι από τον μύθο της επικινδυνότητας των ψυχικά ασθενών.
Ακολουθεί όλη συζήτηση με τον κο Στυλιανίδη στο 30ο λεπτό.
Παρέμβαση του Καθ. Σ. Στυλιανίδη στην εκπομπή του Π. Τσίμα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας (10/10/2019)
Στην εκπομπή Ημερολόγιο του Παύλου Τσίμα, την Πέμπτη 10/10/2019, στις 10:00, στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ 100,3.
Μπορείτε να ακούσετε την εκπομπή στον ακόλουθο σύνδεσμο.
Έφηβοι και Κάνναβη: Ψυχονευρολογικά δεδομένα και συμπεράσματα (Μέρος 2ο)
Πώς σχετίζεται η χρήση κάνναβης σε νεαρές ηλικίες με την εκδήλωση ψυχωσικών διαταραχών;
Η χρήση της κάνναβης στους εφήβους πρέπει να αποτελέσει ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας, χωρίς ιδεολογικές και πολιτικές προκαταλήψεις.
Γράφουν οι Στέλιος Στυλιανίδης (καθηγητής κοινωνικής ψυχιατρικής στο Πάντειο, ψυχίατρος-ψυχαναλυτής-ομαδικός αναλυτής), Γιώργος Τζεφεράκος (ψυχίατρος, διευθυντής ΜΟΘΕ ΟΚΑΝΑ ΠΓΝ Αττικό, επιστημονικός συνεργάτης εργαστηρίου ψυχοπαθολογίας και ψυχολογίας της υγείας Παντείου)
Από την Athens Voice
Η περίοδος της εφηβείας είναι μια χρονική περίοδος στη ζωή των ανθρώπων, η οποία χαρακτηρίζεται από σημαντικές μεταβολές και ρευστότητα τόσο σε επίπεδο εσωτερικής συναισθηματικής τονικότητας και αυτοαντίληψης όσο και σε επίπεδο διαπροσωπικής επικοινωνίας και κοινωνικής ταυτοποίησης και ένταξης.
Η σταδιακή αυτή εξελικτική πορεία της παγίωσης της ταυτότητας του υποκειμένου-έφηβου, συντελείται και στο επίπεδο του κεντρικού νευρικού συστήματος. Ο εγκέφαλος παραμένει σε μια δυναμική, περιβαλλοντικώς επηρεαζόμενη διαδικασία ωρίμανσης, τόσο σε επίπεδο λειτουργικό όσο και ανατομικό, από την προγεννητική περίοδο μέχρι και την ηλικία των 21 ετών περίπου. Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της εξελικτικής διαδικασίας ωρίμανσης, ο εγκέφαλος είναι ιδιαίτερα ευάλωτος, σε σχέση με τον εγκέφαλο ενός ενήλικα, σε περιβαλλοντικές επιδράσεις, όπως η έκθεση στην Δ9-τετραϋδροκανναβινόλη (Δ9-ΤHC TetraHydroCannabinol), που είναι το πρωτεύον ψυχοδραστικό συστατικό της κάνναβης.
Η THC, όπως φαίνεται σε μελέτες σε ζώα, αλλά και απεικονιστικές – λειτουργικές μελέτες (fMRI) σε ανθρώπους, φαίνεται να επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τη μικροαρχιτεκτονική του εγκεφάλου και τη λειτουργική διασύνδεση μεταξύ των διαφόρων εγκεφαλικών κέντρων. Η επιρροή αυτή γίνεται μεγαλύτερη κατά την εφηβική περίοδο, επειδή σε αυτή επισυμβαίνουν μείζονες νευρωνικές και μορφολογικές αλλαγές σε όλο τον εγκέφαλο και ιδιαίτερα στον προμετωπιαίο φλοιό.
Ο προμετωπιαίος φλοιός (prefrontal cortex PFC), μια εγκεφαλική περιοχή που εμφανίζει όψιμη νευρωνική «ωρίμανση», παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη δυναμική ισορροπία διέγερσης-αναστολής, απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξη ενήλικης, προσαρμοστικής συμπεριφοράς και αντίστοιχής γνωστικής λειτουργίας. Αποτελεί το κέντρο της ενεργού μνήμης, των ανώτερων εγκεφαλικών και εκτελεστικών λειτουργιών και συμμετέχει στον συναισθηματικό και συμπεριφορικό έλεγχο. Στον προμετωπιαίο φλοιό εντοπίζεται πληθώρα κανναβινοειδών υποδοχέων (CB1Rs), η ομαλή λειτουργία των οποίων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη φυσιολογική ωρίμανση του προμετωπιαίου φλοιού. Η χορήγηση THC, κύριο συστατικό της κάνναβης, η οποία δεσμεύεται και επηρεάζει τους CB1Rs, σε μια ευάλωτη περίοδο ωρίμανσης του PFC, δύναται να έχει εξαιρετικά αρνητικές επιδράσεις τόσο σε επίπεδο γνωστικών ελλειμμάτων όσο και στην εμφάνιση ψυχοπαθολογικών διαταραχών, ακόμα και έκπτωση του IQ . Εάν ληφθεί υπ’ όψιν, δε, το γεγονός ότι οι σημερινές μορφές κάνναβης που πωλούνται στο δρόμο έχουν αυξημένο ποσοστό περιεκτικότητας σε THC (12-18%) σε σχέση με την κάνναβη της δεκαετίας του 70 (≈ 2-4%), γίνεται αντιληπτό ότι ο κίνδυνος είναι ακόμα μεγαλύτερος.
H χρήση κάνναβης, όμως, ιδιαίτερα στην εφηβεία, ενέχει και άλλους κινδύνους, πέραν των άμεσων νευροψυχιατρικών συνεπειών. Επιδημιολογικές και προ-κλινικές μελέτες καταδεικνύουν τη σοβαρή πιθανότητα η χρήση κάνναβης στην εφηβεία να συνδέεται με την εμφάνιση πολλαπλών εξαρτητικών συμπεριφορών στην ενήλικη ζωή. Φαίνεται ότι η πρώιμη έκθεση του εγκεφάλου στην κάνναβη οδηγεί σε παθολογική ντοπαμινεργική λειτουργία του πιο σημαντικού νευρωνικού κυκλώματος που εμπλέκεται στην εξάρτηση, του συστήματος ανταμοιβής (reward system). H μειωμένη ντοπαμινεργική δραστηριότητα στο σύστημα ανταμοιβής, απότοκος μιας πρώιμης έκθεσης στην THC, θα μπορούσε να είναι μια πιθανή νευροβιολογική εξήγηση της αυξημένης εμφάνισης στην ενήλικο ζωή διαταραχών εξάρτησης και κατάχρησης από διάφορες ψυχοτρόπες ουσίες· ένα εύρημα που επαναλαμβάνεται σταθερά σε πληθώρα επιδημιολογικών μελετών.
Συμπεράσματα
Η συνάντηση της κάνναβης, όπως και άλλων ουσιών, με το άτομο καθορίζεται από την δομή της προσωπικότητας του χρήστη, την ψυχονοητική του λειτουργία, τη νευροψυχολογική ευαλωτότητα-ανθεκτικότητά του, σε συνάρτηση με το κοινωνικο-πολιτισμικό και ιστορικό πλαίσιο, όπως επίσης τους αξιακούς κώδικες μικρο-κουλτούρας της μικρής κοινωνικής ομάδας.
Τα βασικά συμπεράσματα που μπορούν με ασφάλεια να εξαχθούν από τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και την κλινική εμπειρία μας είναι τα ακόλουθα:
Α) Η χρήση της κάνναβης από εφήβους μπορεί να προκαλέσει μείζονες ψυχιατρικές διαταραχές (σχιζο-συναισθηματικές, κατάθλιψη, αυτοκτονικότητα, σχιζοφρένεια, αγχώδεις διαταραχές) και μελλοντική ευαλωτότητα των νέων στην εμφάνιση ψυχωτικών διαταραχών.
Β) Η δραστική ουσία της κάνναβης μπορεί να επηρεάσει την διαδικασία ωρίμανσης του κεντρικού νευρικού συστήματος και της νευρο-ψυχολογικής ομαλής ανάπτυξης των εφήβων, με καθοριστικές συνέπειες στη συμπεριφορά, την γνωστική λειτουργία, ψυχική και συναισθηματική ισορροπία στις νεαρές ηλικίες.
Γ) Η χρήση κάνναβης, ιδιαίτερα στην εφηβεία, μπορεί να συνδέεται με την εμφάνιση πολλαπλών εξαρτητικών συμπεριφορών στην ενήλικη ζωή. Μέσα σε αυτές συμπεριλαμβάνεται και η χρήση “σκληρών” ναρκωτικών ουσιών.
Δ) Η χρήση της κάνναβης από εφήβους αποτελεί ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας, το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί με συστηματική στρατηγική πρόληψης και ενημέρωσης, ιδιαίτερα στα σχολεία, σε σύνδεση με άλλες παρεμβάσεις για την αναβάθμιση των κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Η πρώιμη παρέμβαση στην ψύχωση, η αναβάθμιση της ψυχιατρικής φροντίδας στην κοινότητα, η προαγωγή και αγωγή ψυχικής υγείας, η συνεργασία με την Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, οφείλουν να αποτελέσουν τις μελλοντικές προκλήσεις για την ολοκλήρωση της ακόμα μετέωρης ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας.
_____________________________________________________________________________
Βιβλιογραφία
Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (2017). Ελλάδα- Ετήσια έκθεση για τα ναρκωτικά 2017. Διαθέσιμο στο: http://www.emcdda.europa.eu/system/files/publications/4526/TD0416907ELN.pdf
Grant, C. N., & Bélanger, R. E. (2017). Cannabis and Canada’s children and youth. Paediatrics & Child Health, 22(2), 98–102.doi:10.1093/pch/pxx017
Chadwick, B., Miller, M. L., & Hurd, Y. L. (2013). Cannabis Use during Adolescent Development: Susceptibility to Psychiatric Illness. Frontiers in Psychiatry, 4.doi:10.3389/fpsyt.2013.00129
Bagot, K. S., Milin, R., & Kaminer, Y. (2015). Adolescent Initiation of Cannabis Use and Early-Onset Psychosis. Substance Abuse, 36(4), 524–533.doi:10.1080/08897077.2014.995332
Gogtay N, Giedd JN, Lusk L, et al. Dynamic mapping of human cortical development during childhood through early adulthood. Proc Natl Acad Sci U S A. 2004; 101:8174–9. [PubMed: 15148381]
Nora D. Volkow, M.D., Ruben D. Baler, Ph.D., Wilson M. Compton, M.D., and Susan R.B. Weiss, Ph.D. Adverse Health Effects of Marijuana Use. N Engl J Med. 2014 June 5; 370(23): 2219–2227. doi:10.1056/NEJMra1402309.
Dinieri JA, Hurd YL. Rat models of prenatal and adolescent cannabis exposure. Methods Mol Biol. 2012; 829:231–42. [PubMed: 22231817]
Zalesky A, Solowij N, Yücel M, et al. Effect of long-term cannabis use on axonal fibre connectivity. Brain. 2012; 135:2245–55. [PubMed: 22669080]
Batalla A, Bhattacharyya S, Yücel M, et al. Structural and functional imaging studies in chronic cannabis users: a systematic review of adolescent and adult findings. PLoS One. 2013;8(2):e55821. [PubMed: 23390554]
Hirvonen J, Goodwin RS, Li C-T, et al. Reversible and regionally selective down-regulation of brain cannabinoid CB1 receptors in chronic daily cannabis smokers. Mol Psychiatry. 2012;17:642–9. [PubMed: 21747398]
Bossong MG, Niesink RJ. Adolescent brain maturation, the endogenous cannabinoid system and the neurobiology of cannabis-induced schizophrenia. Prog Neurobiol. (2010) 92:370–85. doi: 10.1016/j.pneurobio.2010.06.010
Chambers RA, Taylor JR, Potenza MN. Developmental neurocircuitry of motivation in adolescence: a critical period of addiction vulnerability. Am J Psychiatry (2003) 160:1041–52. doi:0.1176/appi.ajp.160.6.1041
Gogtay N, Giedd JN, Lusk L, Hayashi KM, Greenstein D, Vaituzis A C, et al. Dynamic mapping of human cortical development during childhood through early adulthood. Proc Natl Acad Sci U S A. (2004) 101:8174–9. doi: 10.1073/pnas.0402680101
Caballero A, Tseng KY. GABAergic function as a limiting factor for prefrontal maturation during adolescence. Trends Neurosci. (2016) 39:441–8. doi: 10.1016/j.tins.2016.04.010
Renard J, Rushlow WJ and Laviolette SR (2018) Effects of Adolescent THC Exposure on the Prefrontal GABAergic System: Implications for Schizophrenia-Related Psychopathology. Front. Psychiatry 9:281. doi: 10.3389/fpsyt.2018.00281
Long LE, Lind J, Webster M, Weickert C. Developmental trajectory of τhe endocannabinoid system in human dorsolateral prefrontal cortex. BMC Neurosci. (2012) 13:87. doi: 10.1186/1471-2202-13-87
Cass DK, Flores-Barrera E, Thomases DR, Vital WF, Caballero A, Tseng KY. CB1 cannabinoid receptor stimulation during adolescence impairs τhe maturation of GABA function in the adult rat prefrontal cortex. Mol Psychiatry (2014) 19:536–43. doi: 10.1038/mp.2014.14
Meier MH, Caspi A, Ambler A, et al. Persistent cannabis users show neuropsychological decline from childhood to midlife. Proc Natl Acad Sci U S A. 2012; 109(40):E2657–E2564. [PubMed: 22927402]
Cascini F, Aiello C, Di Tanna G. Increasing delta-9-tetrahydrocannabinol (1-9-THC) content in herbal cannabis over time: systematic review and meta-analysis. Curr Drug Abuse Rev. (2012) 5:32–40. doi: 10.2174/1874473711205010032
Agrawal A, Neale MC, Prescott CA, Kendler KS. A twin study of early cannabis use and subsequent use and abuse/dependence of other illicit drugs. Psychol Med. 2004; 34:1227–[PubMed: 15697049]
